چکیده:
در زمینه نوسازی و مدرنیته کردن کشور، در عصر پهلوی شاهد تحولاتی گسترده هستیم. نوسازی رضاشاه، اساس و مبنای نظری روشن و چارچوبی منسجم و جامع نداشت؛ اما در حوزة زنان، تغییراتی به وقوع پیوست که برای اولین بار در جامعه سنتی و بسته ایران صورت گرفت، و زنان ایرانی از هنجارها و ارزش های مربوط رهایی یافتند. این تحولات در میان زنان طبقات مختلف جامعه، واکنش هایی متفاوت داشت. با تحولات صورت گرفته، فرصت هایی بسیار برای زنان ایجاد شد و ما شاهد حضور زنان در عرصه های گوناگون اجتماع و ایفای نقش هایی اجتماعی چون آموزگار، پرستار، پزشک، پلیس و کارگر کارخانه های صنعتی، و در عصر پهلوی دوم، ورود زنان به عنوان نماینده مجلس و پست وزارت هستیم. اکنون این سوال مطرح است که آیا تحرک مزبور نتیجه مستقیم اصلاحات و نوسازی رضاشاه، و ادامه آن توسط پسرش محمد رضاشاه بود، نتیجه تحولات گذشته و تجددخواهی ایرانیان که از زمان قاجار شکل گرفته بود. این پژوهش بر آن است که با روش تحلیلی- توصیفی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای و اسنادی به بررسی عوامل زمینه ساز تحرک اجتماعی زنان در عصر پهلوی بپردازد.
خلاصه ماشینی:
آنان به طرق مختلـف بـه مخالفـت بـا نظـام موجـود برخاستند، و وقتی از حمایت حکومت و دولتمردان مأیوس شدند، با وجود مخالفت های شدید متعصبین مذهبی و موانع سنتی، با هزینۀ شخصی اقـدام بـه تأسـیس مـدارس دخترانه ، انجمن های زنان و روزنامه های مخصوص خود کردند تا از این طریـق بتواننـد سبب آگاهی و رشد جامعۀ کوچکی از زنان شوند.
در اولین دورة مجلس و به هنگام تدوین قانون اساسـی، بـا وجود تمامی تلاش زنان و حضور آنان در صـحنه هـای گونـاگون مبـارزه بـرای کسـب مشروطه و حمایت از آن ، زنان از اولین حـق سیاسـی خـود یعنـی رأی دادن ، محـروم شدند؛ اما این اقدام موجب یأس و عقب نشینی آنان نشـد، بلکـه هرچـه بیشـتر تـلاش کردند و خواهان رسیدگی به وضعیت حقوق خود در جامعه شدند.
در این زمان ، زنان وقتـی بـیتـوجهی دولـت مـردان نسبت به وضعیت زن و عدم تصویب قوانینی جهت آموزش رسمی دختران را مشـاهده کردند، به ناچار خود دست به کار شدند و باوجود مخالفـت هـای شـدید جامعـۀ سـنتی و روحانیت ، اقدام به تأسیس انجمن ها، اتحادیه های سیاسی- فرهنگی و مدارس دخترانـه کردند.
با وجود اقدامات شکل گرفته تا این زمان و حمایت دولت از مدارس دخترانه ، نمـی- توان گفت آموزش و سوادآموزی در کشور عمومیت یافته بـود؛ زیـرا ایـن مـدارس نیـز همچون مدارس اقلیت های مذهبی که دارای محدودیت هایی بسـیاری بودنـد، تنهـا در تهران و چند شهر مهم و بزرگ کشـور احـداث گردیدنـد.