چکیده:
هدف: یکی از رویکردهای مطرح در حوزه تصمیمگیری چندمعیاره، نظریه مطلوبیت چندشاخصه است که بر اساس تئوری مطلوبیت مورد انتظار مدلسازی شده است. نقطه تمایز اساسی میان روشهای برگرفته از نظریه مطلوبیت با سایر روشهای تصمیمگیری چندشاخصه، در تعریف نقش تابع ارزش است. یکی از نظریههایی که در انتقاد به تئوری مطلوبیت مورد انتظار شکل گرفته، تئوری چشمانداز است. یکی از سؤالهای پژوهشی مهم در حوزه تصمیمگیری آن است که چگونه میتوان از تئوری چشمانداز در روشهای تصمیمگیری چند شاخصه استفاده کرد. پژوهشگرانی در سالهای اخیر، به بررسی این موضوع پرداختهاند؛ اما با وجود این، کاستیهایی در بهکارگیری این تئوری در روشهای تصمیمگیری چندشاخصه، از جمله در تعیین نقطه مرجع وجود دارد. محاسبات تئوری چشمانداز به هر نقطه مرجعی این اجازه را میدهد که بهکار گرفته شود؛ اما به نقاط مرجع چندگانه اجازه نمیدهد که بهطور همزمان در نظر گرفته شوند، بنابراین، در این حوزه به تئوریهایی نیازمندیم که بتواند امکان تعامل چندین نقطه مرجع را فراهم آورد.
روش: در این پژوهش از سه نقطه مرجع برای توسعه مدل تئوری مطلوبیت چندشاخصه بهره گرفته شده است. این سه نقطه مرجع بهطور همزمان مدنظر قرار میگیرند.
یافتهها: مدل توسعهیافته در قالب تعاریف و روابط ریاضی ارائه شده و قابلیت کاربرد آن با بهکارگیری یک مثال و بر پایه دادههای مربوط به برگزیدن تأمینکنندگان قطعات هواپیما نشان داده شده است.
نتیجهگیری: مدل پیشنهادی مشکل بیتوجهی به نقاط مرجع چندگانه بهطور همزمان را برطرف میکند و شکاف پژوهشی موجود در حوزه ادبیات تصمیمگیری را پوشش میدهد.
Objective: Multi-attribute utility theory is one of the approaches in multi-attribute decision-making. It is developed based on the logic of the expected utility theory. The main difference between the methods derived from the expected utility theory and multi-attribute decision-making methods is defining the role of the value function. The prospect theory was emerged to criticize the expected utility theory. An issue open to controversy in the field of decision-making is how to apply the prospect theory in developing multi-attribute decision-making methods. Some research has attempted to address the issue in recent years, yet there are shortcomings in applying this theory in multi-attribute decision-making methods, including determining the reference point. The prospect theory calculations permit any reference point to be involved but do not allow multiple reference points to be considered simultaneously. In this area, theories capable of providing interaction of several references points simultaneously are needed. Methods: In this paper, three reference points were used and considered simultaneously to develop a multi-attribute utility theory model. Results: The developed model was presented in the form of definitions and mathematical relations and its applicability was shown using an example and based upon the data related to the selection of aircraft suppliers. Conclusion: The proposed model is able to solve the problem of not paying attention to multiple reference points simultaneously and can cover the research gap in the field of decision-making literature.
خلاصه ماشینی:
چـرا کـه مـدل هـا و روش هـاي تصميم گيري چند شاخصه بر پايه تئوري مطلوبيت مورد انتظار مدل سازي شده اند و پژوهش هاي اندکي در ايـن خصـوص وجود دارد (ليو، ژانگ ، سو و وانگ ١، ٢٠١١).
اما بررسي تلاش هاي اوليه در به کارگيري تئوري چشم انداز در روش هاي تصميم گيري چندشاخصه نشان مـي دهـد توجه کافي در برگزيدن نقطه مرجع صورت نگرفته است .
با توجه به نقش مهم و اهميت کليدي نقطه مرجع اما تاکنون مطالعات اندکي در اين زمينه وجـود داشـته و اکثـر روش هاي تصميم گيري نقطه مرجع را تنها يک نقطه در نظر مي گيرند در حالي که وضعيت موجود تصميم گيرنـده تحـت تأثير عوامل زيادي است و تحت شرايط يکسان ، تصميم گيرندگان گوناگون نقاط مرجع متفاوتي دارند.
بهره مندي از يک نقطه مرجع در روش هاي تصميم گيري نمي تواند پاسخ گوي پيچيدگي هـاي تصـميم گيـري باشـد، بهره مندي از سه نقطه مرجع نيز هر چند در ادبيات موضوع مطرح شده است اما از آن جاييکه هر نقطه مرجـع بـه صـورت جداگانه در تابع ارزش در نظر گرفته مي شود و گويا هر بار يک نقطه مرجع وجود دارد بنابراين ايـن روش نيـز نمـي توانـد پاسخ گوي پيچيدگي هاي تصميم گيري باشد.
در سال هاي اخير تئوري چشم انداز به عنوان جايگزيني براي تئوري مطلوبيت مورد انتظار مورد توجه قرار گرفته است و روش هاي تصميم گيري نيز بر مبناي اين تئوري توسعه يافته اند.
Intuitionistic random multi-criteria decision-making approach based on prospect theory with multiple reference intervals.