چکیده:
ارزیابی توان اکولوژیک بخشی از فرآیند آمایش سرزمین است که براساس آن ظرفیت هر منطقه در راستای کاربریهای خاص ارزیابی و براساس مؤلفههای علمی، میزان توان منطقه تعیین و درجهبندی میگردد. در این رویکرد توان اکولوژیک، فعالیتهای انسانی در پهنۀ سرزمینی را در راستای قابلیت و استعداد هر منطقه در پی نیل به توسعۀ پایدار هموار میکند. از این منظر هدف از این پژوهش ارزیابی توان اکولوژیکی کاربری کشاورزی در استان آذربایجان غربی است. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روششناسی توصیفی- تحلیلی است. جهت انجام این پژوهش با استفاده از لایههای اطلاعاتی و در محیط نرمافزار GIS عوامل مؤثر در ارزیابی توان اکولوژیکی تعیین، وزندهی، ارزشگذاری و لایههای حاصل از آنها ترسیم شد و درنهایت اقدام به تهیه نقشۀ توان اکولوژیکی حوزۀ مذکور گردید. نتایج حاصل از تحلیل یافتهها بیانگر تفاوت در توان اکولوژیکی شهرستانهای استان است. بهطوریکه در زمینه توان اکولوژیک کشاورزی؛ شهرستانهای ارومیه، خوی، نقده، میاندوآب دارای بیشترین توان بوده که این برتری بیشتر به دلیل قرارگیری درشیب، خاکمرغوب، دما و بارندگی مناسب و فرسایشپذیری کم خاک است. در مقابل شهرستانهای سردشت و چالدران کمترین توان را در این زمینه دارند؛ زیرا شهر سردشت به دلیل شیب زیاد و کوهستانی بودن، ارتفاعات صعبالعبور و زمینهای درهای و غیر مسطح، پوشش گیاهی جنگلی، دمای هوای پایین و تعداد زیاد روزهای یخبندان و شهرستان چالدران به دلیل فرسایشپذیری زیاد و وجود مراتع فراوان، اراضی کوهستانی و بارش کمتر نسبت به سایر شهرستانهای استان توان کشاورزی پایینتری دارند.
Ecological capability assessment is part of the land preparation process by which the capacity of each area is assessed for specific uses and the area's capacity is determined and graded on the basis of scientific components. In this ecological approach, human activities in the territorial area pave the way for each region's capability and potential to achieve sustainable development. The purpose of this study is to evaluate the ecological potential of agricultural land use in West Azarbaijan province. This study is of applied purpose and of descriptive-analytical methodology. To do this research, using effective information layers and GIS software, effective factors in assessing ecological ability were determined, weighted, evaluated and their layers were drawn and finally an ecological power map was prepared. It was mentioned. The results of the analysis indicate the differences in the ecological potential of the provinces. In the field of agricultural ecological potential, the cities of Urmia, Khoy, Naghadeh, Miandoab have the highest potential due to slope, high soil quality, good temperature and rainfall and low soil erodibility. Be it. In contrast, Sardasht and Chaldaran cities have the least potential. Because of Sardasht city due to high slope and mountainous terrain, impassable highlands and valley and non-flat lands, forest vegetation, low air temperature and high number of frost days and Chaldaran city due to high erosion and abundant rangelands, lands Mountainous and lower rainfall have lower agricultural capacity than other cities in the province.impassable highlands and valley and non-flat lands, forest vegetation, low air temperature and high number of frost days and Chaldaran city due to high erosion and abundant rangelands, lands Mountainous and lower rainfall have lower agricultural capacity than other cities in the province.
خلاصه ماشینی:
کشاورزي آن زمان داراي بيشترين بازدهي و کمترين اثرات تخريبـي بـر محيط زيست است که توسعۀ آن محدود به مناطقي گردد که بيشترين تناسب را براي اين نوع از کاربري دارند (خليفـه و همکاران ، ١٣٩٧: ١١٠)؛ بنابراين ارزيابي پتانسيل اکولوژيکي براي کـاربريهـاي کشـاورزي بـر اسـاس اصـول آمـايش سرزمين و مقايسه آن با کاربريهاي فعلي جهت تعيين ميزان تطابق و عدم تطابق آن ها در راسـتاي اسـتفادة اصـولي و درست براساس توان طبيعيمنطقه و جلوگيري از تخريب و فرسايش بيشـتر حوضـه ضـرورت پيـدا ميکنـد (کاميـابي و خوش آقا، ١٣٩٦: ٤٩).
ازجملـه پژوهش هاي انجام گرفته در رابطه با ارزيابي توان اکولوژيکي کشاورزي ميتوان به پژوهش نوروزي و همکـاران (١٣٨٩)، "ارزيابي اوان هاي محيطي براي توسعۀ کشاورزي ناحيه چغاخور شهرستان بروجن "؛ نوريزمان آبادي و همکاران (١٣٨٩)، "ارزيابي توان اکولوژيک محيط براي تعيين مناطق مستعد کشاورزي با اسـتفاده از GIS در بخـش مرکـزي شهرسـتان کيار"؛ داداش پور و همکاران (١٣٩٢)، "ارائه الگوي يکپارچه تخصيص کـاربري زمـين بـر مبنـاي تـوان اکولـوژيکي در شهرستان نوشهر"؛ محمد پور و همکاران (١٣٩٥) " ارزيابي توان اکولوژيکي بـراي توسـعۀ کـاربريهـاي کشـاورزي و مرتع داري با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافيايي"؛ کاميابي و خوش آقا (١٣٩٦)، "ارزيابي توان اکولـوژيکي کشـاورزي و مرتع داري حوضۀ ماه نشان استان زنجان با هدف آمايش سرزمين "؛ خليفه و همکاران (١٣٩٧)، "ارزيـابي قابليـت اراضـي براي توسعۀ کشاورزي و مرتع داري با اسـتفاده از روش تحليـل سلسـله مراتبـي حوضـۀ آبخيـز دراز-لاور سـاحلي اسـتان بوشهر"؛ کشوري و مرزبان (١٣٩٨)، "ارزيابي روش هاي درون يابي در پهنه بندي نياز مکاني به توان در کشـاورزي اسـتان خوزستان " اشاره نمود.