چکیده:
در ساختار قدرت ایران، نظام اقتصادی در شکلی نامستقل در ذیل حوزه
سیاسی قرار داشت. این گزاره به صورت قانون نانوشته ای بود تا حکومتهای جدید
به واسطهی قدرتی که به زور به دست آورده بودند، این حق را برای خود قائل
شوند تا در تمامی ساحتهای زیستی جامعه د خل و تصرف کنند. از این روی،
حکومتهای جدید به محض دستیابی به قدرت، در حوزههای سیاسی، اقتصادی،
اجتماعی و فرهنگی تغییراتی جدید را با علقه و نظر خود ایجاد میکردند.
حکومت مغولان در ایران از این قاعده مستثنا نبود. با ورود مغولان به ایران،
ساختار اقتصادی همانند ادوار پیش، متاثر از شرایط جدید سیاسی قرار گرفت. با
در نظر گرفتن نقش بازیگران جدید در عرصه ی اقتصادی، در این پژوهش در
صددیم تا با رویکرد تاریخی و با تکیه بر منابع ادبی و تاریخی به این مساله
بپردازیم که، سیاستهای مالیاتی مغولان چه تاثیری بر نظام اقتصادی ایران
گذاشت؟ محدودهی زمانی این نوشتار، از حملة مغولان به ایران ( 616 ه.ق) تا
پایان حکومت ابوسعید ایلخانی ( 736 ه.ق) است. یافته های این پژوهش مبیّن این
امر است که، هر چند بسیاری از مفاسد اقتصادی در جامعه ایران ریشه در
حاکمیت های پیشامغول داشت اما تهاجم ویرانگر مغولان و عملکرد نامنسجم آنان،
وضعیت نابسامان اقتصادی به ویژه فسادهای مالی در زمینه مالیات گیری را
دوچندان کرد.
خلاصه ماشینی:
ir امر است که ، هر چند بسياري از مفاسد اقتصادي در جامعه ايران ريشه در حاکميت هاي پيشامغول داشت اما تهاجم ويرانگر مغولان و عملکرد نامنسجم آنان ، وضعيت نابسامان اقتصادي به ويژه فسادهاي مالي در زمينه ماليات گيري را دوچندان کرد .
فرض نگارنده چنين است هر چند بسياري از کمبودها در زمينه ساختارها و نهادهاي اقتصادي در جامعه ايران محصول دوران پيشين بود اما تهاجم مغولان و اجراي برخي سياست هاي ماليات گيري آنان باعث شد تا وضع نابسامان اقتصادي روند بحرانيتر به خود پيدا کند.
ir طور کلي، منابع از حدود ٤٥ اصطلاح در زمينه ماليات هاي دوره مغول و ايلخاني ياد مي کنند (پطروشفسکي، ١٣٦٦: ٥٨) و ما نيز در اين پژوهش مشهورترين اصطلاحات مالياتي اين دوره و نقش آن ها در بروز مفاسد اقتصادي بيان خواهيم کرد.
در اين شرايط جديد، وضع ماليات هاي جديد توسط مغول ها يکي از راه هاي عمده چپاول داراييهاي مردم و عاملي مهم در پيدايش مفاسد اقتصادي همچون : زورگيري، دزدي، اختلاس ، ربا و رشوه خواري بود.
تأثير نظام مالياتي مغولان در گسترش مفاسد اقتصادي اين دوره با بررسي و تتبع در معاني و مفاهيم ماليات - هاي اين دوره بر ما روشن ميشود که در ذيل به آنان خواهيم پرداخت : الف ( ماليات قبچور: نخستين اصطلاحي که با تسلط مغولان در ايران به عنوان ماليات جديد رسميت يافت ، قبچور بود.
اما بايست از شيوه هاي سخت - گيرانه و بي قاعده در اخذ ماليات ها اين دوره سخن به ميان آورد که در نوع خود باعث پديد آمدن اثرات منفي در نظام مالياتي و اقتصادي مملکت ميگشت .