چکیده:
هخامنشیان اولین اقوامی ﺑﻮدند ﻛﻪ توانستند ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺑﺰرگ اﻳﺮاﻧﻲ را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪی ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻣﻨﻈﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ، اﻗﺘﺼﺎدی و ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﻗﺮون ٦ ﺗﺎ ٤ ق. م بنیان گذارند. لذا به جهت ایجاد اقتدار سیاسی حاصل شده، اﺻﻼﺣﺎت ﻋﻈﻴﻢ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﻲ را برقرار نمودند. آثار باقی مانده از هخامنشیان مشخص میکند که شاهنشاهی هخامنشی نقش حائز اهمیتی در تسریع رشد اقتصادی داشته است. لذا با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر تلاش دارد با اتکا بر آثار و منابع موجود از منظر باستان شناسی چگونگی سیاستهای اقتصاد هخامنشیان را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. این تحقیق بر اساس هدف، از نوع بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی است. گردآوری اطلاعات به دو روش کتابخانهای و میدانی بوده است. براساس روش کتابخانهای سعی بر استفاده از منابع معتبر و قابل اعتبار تاریخی و منابع هنری بوده و در روش میدانی تلاش شده است تا با مشاهده آثار تاریخی بر جای مانده از دوره هخامنشی اطلاعاتی در زمینهی موضوع مورد بحث بهدست آید. محدودهی مکانی این پژوهش، از شرق به رود سند، از غرب به دریای مدیترانه و نیل، ازشمال به دریای خوارزم (آرال) و از جنوب تا حاشیههای جنوبی دریای پارس کشیده شده و محدودهی زمانی آن دورهی امپراتوری هخامنشی است. نتایج نشان داد که از تحولات بینظیر اقتصادی در این دوران میتوان به ﺗﻘﺴﻴﻢ گستره امپراتوری هخامنشی به ساتراپیهای مختلف جهت سهولت بخشدن در اخذ مالیات، ﮔﺴﺘﺮش راه ﻫﺎی ارﺗﺒﺎﻃﻲ در دریا و خشکی و شکلگیری تجارت جهانی و بهره مندی از نظام پولی و ضرب سکه و ورود وزنههای مشخص در امر تجارت، اشاره نمود. در مجموع میتوان بیان داشت که این شرایط برای هخامنشیان منابع درآمدی حائز اهمیتی را فراهم ساخته است.
خلاصه ماشینی:
نتایج نشان داد که از تحولات بی نظیر اقتصادی در این دوران می توان به ﺗﻘﺴﻴﻢ گستره امپراتوری هخامنشی به ساتراپی های مختلف جهت سهولت بخشدن در اخذ مالیات، ﮔﺴﺘﺮش راه ﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ در دریا و خشکی و شکل گیری تجارت جهانی و بهره مندی از نظام پولی و ضرب سکه و ورود وزنه های مشخص در امر تجارت، اشاره نمود.
از نمونههای آن میتوان به تقسیم امپراتوری هخامنشی به بیست ساتراپ و انتخاب فرمانروایی برای هرکدام از آن ساتراپها، ایجاد راههای ارتباطی بری و بحری بین نواحی مختلف حکومت، دستگاههای کاملاً متعادل تحصیل مالیات، توسعهی کشاورزی و تجارت، ایجاد پول واحد به وسیله ضرب سکههای دریک و شکل به منظور تسهیل مبادلات و تنظیم زندگی اقتصادی مردم و سیاست های مترقی و ایجاد بانک خصوصی اشاره کرد که بديع محسوب میشدند (احتشام، 1355، 102).
آنان از منظر پیشرفت در تمدن و هنر و نیز نگهداری و توسعه فرهنگ کشورهای شرق قدیم و ترویج دانش و تشویق هنرمندان و جذب دانشمندان، همچنین احداث کاخ های عظیم و ایجاد راه های شوسه و ضرب مسکوکات و پیشرفتهای امور و فنون کشاورزی و دامداری و تقویت بنیه اقتصادی و تشکیلات منظم مملکت داری، برای سایر سلسله های تاریخی ایران امتیاز خاص و پایگاهی ارجمند داشته اند.
همچنین می توان بیان داشت که در این دوران به جهت اهمیت بالای داد و ستد و تجارت جهانی به امورات راه و راه سازى و چگونگی راهدارى، نسبت به قبل توجه ویژه ای شده است.