چکیده:
در معماری ایران از دیرباز تاکنون، نور یکی از دغدغه های معماران ایرانی به شمار می رفته است، چرا که ما برای ادراک
فضای پیرامون خود به نور نیاز داریم. تمثیل نور پیشینه ای قدیمی در باور هر ایرانی دارد و اهمیت نورگیری فضاهای
معماری به ویژه نور خورشید امری آشکار است. عمل نورگیری در حمامها به روش های مختلفی انجام می شد. در این
پژوهش شناخت گونه های عناصر نورگیری در حمام های سنتی مورد سوال است و سعی برآن است که با انتخاب تعدادی
از حمام های سنتی ایران در عصر صفوی و قاجار به عنوان نمونه های موردی و بررسی مسئله نور در آنها، انواع عناصر
نورگیری و روش های نورگیری در حمام های سنتی ایران را دسته بندی کنیم. بدین ترتیب با روش پژوهش توصیفی
تحلیلی با رویکرد اکتشافی و بررسی منابع مکتوب کتابخانه ای، بازدیدهای میدانی و همچنین بررسی نمونه های موردی به
این نتیجه می رسیم که گونه شناسی عناصر نورگیری در حمام های سنتی بدین صورت است که این عمل نورگیری به دو
روش طبیعی و مصنوعی انجام می گردیده است که در روش نورگیری طبیعی از طریق سقف؛ از عناصری همچون،
گلجامها، روزن های نوک گنبدها، روزن های (پنجره) ساق گنبدها و استوانه های سفالی و در دیواره برخی حمامها از
پنجره و فخر مدین استفاده می شده است. همچنین از روش های دیگری مانند بازتاب نور توسط عناصری همچون، آب،
سنگ و دیواره های سفیدرنگ برای روشن شدن فضای داخلی حمام بهره می بردند. در روش مصنوعی نورپردازی در
حمامها از عناصری مانند چراغ های پیه سوز بهره می بردند.
خلاصه ماشینی:
ماهنامه پژوهش در هنر و علوم تخصصي سال هفتم ، شماره ١ (پياپي : ٤٠)، فروردين ١٤٠١ گونه شناسي عناصر نورگيري حمام ها در شهرهاي ايران در دوره صفويه و قاجاريه تاريخ دريافت : ١٤٠٠/١٠/١٥ سميرا حسن پناه کلور١*، آزيتا بلالي اسکويي ٢ تاريخ پذيرش : ١٤٠١/١٢/١١ کد مقاله : ٩٢٣٧٣ چکيده در معماري ايران از ديرباز تاکنون ، نور يکي از دغدغه هاي معماران ايراني به شمار مي رفته است ، چرا که ما براي ادراک فضاي پيرامون خود به نور نياز داريم .
بدين ترتيب با روش پژوهش توصيفي تحليلي با رويکرد اکتشافي و بررسي منابع مکتوب کتابخانه اي، بازديدهاي ميداني و همچنين بررسي نمونه هاي موردي به اين نتيجه مي رسيم که گونه شناسي عناصر نورگيري در حمام هاي سنتي بدين صورت است که اين عمل نورگيري به دو روش طبيعي و مصنوعي انجام مي گرديده است که در روش نورگيري طبيعي از طريق سقف ؛ از عناصري همچون ، گلجام ها، روزن هاي نوک گنبدها، روزن هاي (پنجره ) ساق گنبدها و استوانه هاي سفالي و در ديواره برخي حمام ها از پنجره و فخر مدين استفاده مي شده است .
(پورديهيمي و همکاران ، ١٣٨٧: ٦٨-٦٩) در گرمابه هاي سنتي به عنوان يکي از بناهاي بااهميت در شهرهاي ايران نيز نور و نورگيري بسيار مهم بوده است .
بمانيان و همکاران در مقاله بررسي انواع نورگيري و روش هاي تأمين نور در مساجد دوره قاجار تهران در سال ١٣٩٣اشاره مي کند که نور روز و اهميت بهره گيري از آن در معماري ايراني و شکل دهي به فضاهاي داخلي ، از جايگاه ويژه اي برخوردار بوده است .