چکیده:
در سالهای اخیر، تغییر اقلیم منجر به کاهش تولید و درآمد محصولات کشاورزی شده است. کشاورزان در ایران نیز در برابر حوادث اقلیمی مانند خشکسالی و کاهش منابع آب بسیار آسیبپذیر هستند. علیرغم افزایش آسیبپذیری و فقر کشاورزان در نتیجه گسترش تغییرات اقلیمی، استراتژیهای هوشمند به اقلیم به اندازه کافی توسط کشاورزان ایرانی عملیاتی نشده است. در این راستا، در مطالعه حاضر عوامل مؤثر بر اتخاذ استراتژیهای هوشمند به اقلیم در استان فارس ارزیابی شد. دادهها از روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای با تکمیل پرسشنامه از 443 کشاورز طی سالهای 99-1398 در منطقه رامجرد در استان فارس جمعآوری شد. بر این اساس، استراتژیهای اتخاذ شده هوشمند به اقلیم در سه گروه استراتژیهای مدیریت مواد مغذی و آب، استراتژیهای حفظ و تقویت باروری خاک و ترکیب این دو استراتژی تقسیمبندی و مدل لاجیت چندگزینهای برای بررسی عوامل موثر بر پذیرش این استراتژیها برآورد گردید. نتایج نشان داد که ویژگیهای روانشناختی مانند اعتقاد به وجود تغییرات اقلیمی و درک خطرات آن بر مشارکت کشاورزان در استراتژیهای هوشمند به اقلیم تأثیر مثبت و معنیدار دارند. در رابطه با متغیرهای سرمایه اجتماعی، متغیر اعتماد به مردم تأثیر منفی و معناداری بر مشارکت کشاورزان در استراتژیهای سازگاری دارد. همچنین، متغیر مشارکت اعضای خانواده در فعالیتهای اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری بر احتمال اتخاذ هر سه نوع استراتژیهای هوشمند به اقلیم داشت. از طرفی، کشاورزان جوانتر با دسترسی بیشتر به اعتبارات و مشارکت بالاتر در گروههای اجتماعی و همچنین آگاهی بیشتر و درک بالاتر خطر نسبت به تغییرات اقلیمی تمایل بیشتری به اتخاذ استراتژیهای هوشمند به اقلیم دارند. مزارع بزرگتر و درآمد بیشتر مزراع تضمین کننده مشارکت کشاورزان در اتخاذ استراتژیهای کشاورزی هوشمند به اقلیم در منطقه است. علاوه بر این، کشاورزانی که استراتژیهای هوشمند به اقلیم را دیرتر پذیرفتهاند، تمایل کمتری به اجرای استراتژیهای مدیریت مواد مغذی و آب خواهند داشت.
Climate change led to reduced agricultural production and income in recent years. Farmers in Iran are very vulnerable to climate change such as drought and depletion of water resources. Despite the increasing vulnerability and poverty of farmers as a result of the spread of climate change, adopting climate-smart agricultural strategies have not been sufficiently implemented by Iranian farmers. In this study, the factors affecting the adoption of climate-smart agricultural strategies to climate change in Fars province were evaluated. Data were collected through a questionnaire from 443 farmers during the years 2019-2020 in four different climatic regions of Fars province. Accordingly, farmers' climate-smart agricultural strategies were estimated in three groups: Nutrient and Water-smart strategies, conserving or enhancing soil fertility-smart strategies, and a combination of these two segmentation strategies and a multinomial logit model to examine the factors affecting the acceptance of these strategies. Reviewing the existing literature, the factors affecting the adoption of climate-smart agricultural strategies including household characteristics, farm characteristics, socio-economic characteristics, social capital characteristics, and psychological characteristics were defined. The results showed that younger farmers with more access to credit and higher participation in social groups, as well as greater awareness, beliefs, and risk perception of climate change are more likely to adopt climate-smart agricultural strategies. On the other hand, larger farm sizes and higher farm incomes guarantee farmers' participation in adopting climate-smart agricultural strategies in the region. In addition, farmers who adopt smarter climate agricultural strategies later will be less likely to adopt water conservation strategies.
خلاصه ماشینی:
بر این مبنا، راهبردهای اتخاذ شده هوشمند به اقلیم در سه گروه راهبردهای مدیریت مواد مغذی و آب ، راهبردهای حفظ و تقویت باروری خاک و ترکیب این دو راهبرد تقسیم بندی و مدل لاجیت چندگزینه ای برای بررسی عامل های موثر بر پذیرش این راهبردها برآورد شد.
همچنین ، بسیاری از پژوهش های داخلی نیز رخداد تغییر اقلیم هواشناسی و آب شناختی(هیدرولوژیکی ) در دهه های آینده را برای حوضه های آبریز مختلف در کشور تأیید کرده اند ( ,Hosseini and Nazari ٢٠١٦ ,Office of National Climate Change Plan ;٢٠١٦).
از این رو پژوهش های صورت گرفته در بررسی اثرگذاریهای تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی استان فارس به دلیل نقش مهمی که در برقراری امنیت غذایی در سطح کشور ایفا میکند، گامی مهم در جهت بهبود استراتژیهای سیاستی اتخاذ شده برای کنترل اثرگذاریهای زیانبار نوساهای اقلیمی بر بخش کشاورزی خواهد بود (٢٠١٢ ,Momeni and Zibaei).
در گزینه مرجع احتمال به صورت رابطه (٣) است : (به تصویر صفحه رجوع شود) در مدل های لاجیت چند گزینه ای، احتمال قرار گرفتن در هر گزینه نسبت به گزینه مرجع به طوری که در رابطه (٤) نشان داده شده ، اندازه گیری میشود: i expZ (4) PYj PYi 1 ij (به تصویر صفحه رجوع شود) در مدل لاجیت چند گزینه ای مورد استفاده در این پژوهش ، متغیر وابسته است که شامل عامل های مختلف مؤثر بر پذیرش راهکارهای کشاورزی هوشمند در برابر اقلیم توسط کشاورزان میباشد.
بر این مبنا، نتایج ویژگی های خانوارها نشان داد که سن کشاورز بر احتمال اتخاذ هر سه گروه راهبردهای هوشمند به اقلیم تأثیر منفی و معناداری دارد.