چکیده:
روان شناسان معتقدند که رفتار فرد تحت تاثیر عوامل محیطی، شخصیتی و عاطفی است و منظور از عوامل شخصیتی همان ویژگی های شخصیت است که باعث بروز یک سری از رفتار ها در فرد می شود، در کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک، موارد زیادی در زمینه ویژگیها و رفتارهایی که باید یک حاکم اسلامی داشته باشد، بیان شده است. پژوهش حاضر به بررسی مقایسهای روانشناسی سیاسی حاکم در سیاست نامه خواجه نظام الملک می پردازد. پرسش اصلی این پژوهش این است که ویژگی های شخصیتی حاکم از دیدگاه خواجه نظام الملک چیست و آیا قابل مقایسه با نظریه 16عاملی شخصیت کتل است؟ در مقاله حاضر تلاش شده است که با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و روش تحلیل مضمون به این سوال پاسخ داده شود. یافته های حاصل از پژوهش گویای این موضوع است که در تفکر خواجه نظام الملک ویژگی های شخصیت حاکم براساس تحلیل مضمون در نهایت به 6 مضمون فراگیر (برونگرایی، ثبات هیجانی، هوش، جسارت، وجدان و اعتماد) منجرشد و نتایج مقایسه آن با نظریه 16 عاملی کتل نشان داد که مضامین ساختاری این بررسی با 9 عامل از 16 عامل (عاملهای A، B، C، E، G، H، I، N، (Q3 مطابقت داشته و می توان ویژگی های شخصیتی حاکم براساس سیاستنامه خواجه نظام الملک را با این عوامل توضیح داد.
Psychologists believe that a person's behavior is influenced by environmental, personality and emotional factors, and personality factors are the same personality traits that cause a series of behaviors in the person, in the policy book of Khajeh Nizam-ol-Molk Many things have been said about the characteristics and behaviors that an Islamic ruler should have. The present study examines the comparative political psychology in the policy of Khajeh Nizam-ol-Molk. The main question of this research is what are the dominant personality traits from the point of view of Khajeh Nizam-ol-Molk and is it comparable to Katl's 16-factor theory of personality? In the present article, an attempt has been made to answer this question using library studies and content analysis methods. Findings from the research indicate that in Khajeh Nizam-ol-Molk's thinking, the characteristics of the ruling personality based on theme analysis eventually led to 6 comprehensive themes (extraversion, emotional stability, intelligence, courage, conscience and trust) and its comparison results. Cattell's 16-factor theory showed that the structural themes of this study correspond to 9 of the 16 factors (factors A, B, C, E, G, H, I, N, Q3) and personality traits can be The ruler based on the policy of Khajeh explained the system with these factors.Keywords: Thematic Analysis , Cattell’s Personality Theory, Nizam al-Mulk Tusi, Political Psychology, Siyasatnameh,Islami management, Political psychology
خلاصه ماشینی:
يافته هاي حاصل از پژوهش گويـاي ايـن موضوع است که در تفکر خواجه نظـام الملـک ، ويژگـيهـاي شخصـيت حـاکم بـر اساس تحليل مضمون ، درنهايـت بـه شـش مضـمون فراگيـر (بـرون گرايـي، ثبـات هيجاني، هوش ، جسارت ، وجدان و اعتماد) منجر شد و نتايج مقايسۀ آن با نظريۀ شانزده عاملي کتل نشان داد کـه مضـامين سـاختاري ايـن بررسـي بـا نـه عامـل از شــانزده عامــل (عامــل هــاي A،B ،C ،E ،G ،H ،I ،N ، Q٣) مطابقــت دارد و .
اين عوامل عبارت اند از: عامل :A مردم آميزي -مردم گريزي؛ عامل :B هوش داراي تفکر انتزاعـي–عينـي؛ عامـل :C ناپايــداري هيجــاني-نيرومنــدي مــن ؛ عامــل :E اطاعــت -ســلطه ؛ عامــل :F درون گرايــي – برون گرايي؛ عامل :G باوجدان و پيرو قوانين -بياعتنا به قوانين ؛ عامل :H متهـور-کنـاره گيـر؛ عامـل :I حساسـيت هيجـاني بـالا در برابـر افـراد بـياحسـاس ؛ عامـل :L گسـيخته گـويي پارانوياگونه -سازش پذير؛ عامل :M تخيلي و غيرعملي -علاقـه منـد بـه موضـوعات واقعـي؛ عامل :N ظرافت و زيرکي-سادگي بيظرافت ؛ عامل :O اعتماد توأم بـا آرامـش -بـياعتمـادي اضطراب آميز؛ عامل :Q١ تندروي در خلق وخو-محافظه کاري؛ عامل :Q٢ متکي به ديگـران - مسلط به خود؛ عامـل :Q٣ مهـارگري اراده -مهارنشـده ؛ عامـل :Q٤ تنيـده -آرام (همـان : ۳۵۱؛ کريمي، ۱۳۷۸: ۱۴۹) پيشينۀ پژوهش نشان ميدهد رفيعي در مقاله اي تحت عنوان «اخلاق و آداب فرمانـدهي و مديريت انتظامي در سياست نامه با روش توصيفي اسنادي»، به اين نتيجه رسيد که آداب و اخلاق موردنياز فرماندهي و مديريت پليس از ديدگاه خواجه نظام الملک شامل ويژگيهاي تقوا و خداترسي، دين داري و حفظ حرمـت مؤمنـان ، مـردم داري، امانـت داري، گـرايش بـه خصلت هاي نيک و دوري از خصلت هاي بـد، خبرگيـري و نظـارت بـر کـار زيرمجموعـه ، مراقبت حفـاظتي بـراي جلـوگيري از جاسوسـي، چشـم پوشـي از خطـا و تـذکر مخفيانـه ، فروخوردن خشم و بردباري، عقلمندي و درايت ، مشورت با ديگران ، پرهيز از شتاب زدگـي، همت و مروت داشتن ، بخشش و گذشت ، عدالت محوري، برخورداري از دانش ، مديريت ، رعايت سلسله مراتب ، به کارگيري انسان هاي نجيب و پرهيز از به کارگيري افراد در چند شغل ، پرهيز از يک دستي نيروهاي تحت امر، تغيير افراد در جايگاه هاي مختلف شـغلي، و تنبيـه و تشويق است (رفيعي، ۱۳۹۹).