چکیده:
تاریخ معماری و شهرسازی اسلامی مبین این مطلب است که مسکن و محلات مسکونی علاوه بر ساختار کالبدی خود، مفاهیم و معانی والایی را به همراه داشته است. در شهر اسلامی ضمن پاسخگویی به نیازهای مادی، بستر آرامش معنوی و توجه به نیازهای روحی انسان چون امنیت، عبادت و حیات جمعی نیز فراهم شده و رفتارهای فردی در بطن رفتارهای اجتماعی تعریف و تبیین میشد. اما به تبع پیامدهای زندگی مدرن و تغییر در ساختار رفتارهای انسانی، آسیبها و عوامل مخربی مفاهیم زندگی جاری در مسکن و محله را تحت تاثیر و تنزل قرار داد. مقالهی حاضر ضمن مرور مفاهیم ارزشمند زندگی در خانه و محلهی اسلامی، آثار و نتایج بیتوجهی به هویت اسلامی در شهرسازی معاصر را بررسی و تحلیل کرده و دستمایهای برای تقویت مفاهیم والای سکونت ارائه خواهد داد. روش تحقیق، ترکیبی از روشهای تفسیری- تاریخی و علی و معلولی بوده که با توصیف و تحلیل بیان گردیده است. نتیجه اینکه عوامل مختلفی سبب تنزل کیفیت سکونت در شهرسازی سالهای اخیر گردیده که از آن جمله میتوان به کمرنگ شدن اصالت و احساس تعلق به خانه و محله، بیتوجهی به مفهوم حریم در سکونت و تضعیف امنیت در محلات و فقدان آرامش روحی در مسکن اشاره کرد.
The history of Islamic architecture and urban planning shows that housing and residential areas, in addition to their physical structure, have had high concepts and meanings. In the Islamic city, while responding to material needs, a bed of spiritual peace and attention to the spiritual needs of human beings such as security, worship and collective life are also provided and individual behaviors are defined and explained within social behaviors. But as a result of the consequences of modern life and changes in the structure of human behavior, injuries and destructive factors have affected and degraded the concepts of current life in housing and neighborhoods. The present article, while reviewing the valuable concepts of living in an Islamic home and neighborhood, examines and analyzes the effects and consequences of neglecting Islamic identity in contemporary urban planning and provides a basis for strengthening the lofty concepts of housing. The research method is a combination of interpretive-historical and causal methods that have been described and described. The result is that various factors have degraded the quality of housing in urban planning in recent years, including the diminished originality and sense of belonging to the house and neighborhood, disregard for the concept of privacy in housing and weakening security in neighborhoods and lack of peace. Rohi pointed at the housing.
خلاصه ماشینی:
در شهر اسلامی ضمن پاسخگویی به نیازهای مادی، بستر آرامش معنوی و توجه به نیازهای روحی انسان چون امنیت، عبادت و حیات جمعی نیز فراهم شده و رفتارهای فردی در بطن رفتارهای اجتماعی تعریف و تبیین میشد.
نتیجه اینکه عوامل مختلفی سبب تنزل کیفیت سکونت در شهرسازی سالهای اخیر گردیده که از آن جمله میتوان به کمرنگ شدن اصالت و احساس تعلق به خانه و محله، بیتوجهی به مفهوم حریم در سکونت و تضعیف امنیت در محلات و فقدان آرامش روحی در مسکن اشاره کرد.
در معماری و شهرسازی اسلامی نیز با شناخت انسان و نیازهای او از یک سو و شناخت باورها و اعتقاداتش از سوی دیگر و بر پایهی تعالیم دین مبین اسلام، تدابیری خلق شده است که نمونههای بارز آن را میتوان در ایجاد محرمیت، پرهیز از مزاحمت و مشرفیت، رعایت تناسبات و هندسه، ایجاد آرامش و امنیت و در توجه به فضاهای متنوع زیستی در ساخت خانهها مشاهده کرد.
به عبارت دیگر از تاثیر و تاثر انسان و محیط بر یکدیگر کاسته شده و به واسطۀ این جدایی، اجزاء شهری از جمله مسکن و محله، دیگر در تعامل با انسان، امکان کمتری برای برقراری حس تعلق به مکان و محیط زندگی یافتهاند و از آنجا که حس تعلق ارتباط تنگاتنگی با رفتارهای اجتماعی دارد، با گسست پدید آمده بین انسان و محیط زندگی، از روابط و اشتراکات جمعی بسیار کاسته شده است.
نتایج پژوهش میانرشتهای صورتگرفته در طرح ساختارشناسی هویت محلهای تهران نیز نشان میدهد که مقیاس حد فاصل خانه تا شهر، در وضعیت کلانشهری تهرانِ امروز، بر کیفیت زندگی ساکنان این شهر اثرگذار است.