چکیده:
با توجه به ضرورت اهتمام به سیاستهای قضازدایی و حبسزدایی در نظام حقوقی، نهاد توبه میتواند ابزاری کارآمد جهت کاهش جمعیت کیفری زندانیان باشد. قانونگذار در سال 1392 برای نخستین بار اقدام به قاعدهگذاری عام درخصوص اثربخشی توبه در سقوط یا تخفیف مجازاتها نمود و بهتبع آن تأثیرگذاری توبه در جرایم مستوجب تعزیر را مورد حکم قرار داد. با در نظر گرفتن تغییرات قانونی و تصویب مادۀ 115 قانون مجازات اسلامی، پرداختن به قلمرو زمانی توبه و مقاطعی که میتوان از این نهاد استفاده کرد، حائز اهمیت است. در این مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با رویکردی انتقادی به رأی وحدترویۀ شمارۀ 813 هیئت عمومی دیوان عالی کشور درخصوص زمان پذیرش توبه، این ادعا به اثبات میرسد که بر اساس مبانی فقهی و قانونی، نهتنها پیش از اثبات جرم، در همۀ جرایم تعزیری توبۀ متهم مسقط مجازات میباشد، بلکه پس از اثبات جرم و حتی در زمان تحمل کیفر نیز، میتوان از این نهاد استفاده کرد و پذیرش نهاد توبه در تعزیرات مقید به محدودیتهای موجود در جرایم مستوجب حد نمیباشد.
Due to the need to pay attention to dejudicialization and decarceration strategies, the repentance can be an effective tool to reduce the criminal population of prisoners. In 1392, the legislator for the first time made a general rule regarding the effectiveness of repentance in ta'zirat. Considering the legal changes and the approval of Article 115 of the Islamic Penal Code, it is important to address the realm of repentance in time and the periods in which this institution can be used. In this article, with a descriptive and analytical method and with a critical approach to uniform judicial precedent vote No. 813 of supreme court, regarding the time of acceptance of repentance, this claim is proved that based on jurisprudential and legal principles, not only before proving the crime, in all ta'zir crimes, the repentance of the accused will result in the cancelation of the punishment, but also after proving the crime and even at the time of Execution of punishment, this institution can be used.
خلاصه ماشینی:
یکی از مسائلی که در استناد به توبه مورد بحث و توجه میباشد، قلمرو زمانی تأثیرگذاری توبه بر جرایم است که این مهم در حدود، به تبع منابع فقهی با تفصیل بیشتری مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته است ، اما در تعزیرات عامل توبه از نظر زمان تحقق و اثربخشی، دچار ابهاماتی است و منشأ اختلاف نظر و طرح این مسئله شده است که آیا اطلاق مقررات توبه در سقوط یا تخفیف مجازات تعزیری به مرحلۀ پس از محکومیت قطعی سرایت دارد یا خیر؟ برخی با توجه به اطلاق زمانی مادٔە ۱۱۵ قانون مجازات اسلامی نسبت به مادٔە ۱۱۴ این قانون ، احراز توبۀ مرتکب چه قبل از اثبات جرم و چه پس از اثبات آن را موجب تخفیف یا سقوط مجازات میدانند (رضایی و دیگران ، ۱۳۹۸: ۱۰۷)، برخی در راستای عدم سوءاستفاده از این قاعدٔە عام ، به ضابطه مند نمودن آن و تحدید زمان توبه به قبل از اثبات جرم تعزیری اعتقاد دارند (حاجی ده آبادی و رجبی، ۱۳۹۴: ۲۱) و برخی، به رغم اشاره به تأثیر توبه حین اجرای مجازات های حدی، درخصوص اثربخشی این نهاد پس از محکومیت تعزیری سکوت کرده اند.