چکیده:
یکی از ابزارهای مؤثر برای ایجاد فرهنگ اخلاقیزیستن در جامعه، قاعدۀ زرین اخلاق است. بر اساس این قاعده که تقریرهای مختلفی از آن در دو وجه ایجابی و سلبی صورت گرفته است، افراد در صورتی میتوانند زیست اخلاقیِ مسالمتآمیزی داشته باشند که هرچه برای خود میپسندند، برای دیگران نیز بپسندند و آنچه برایشان مطلوب نیست، برای دیگران نیز مطلوب ندانند. این قاعده در کنار دیگر اشتراکات عقلی و الهیاتی ادیان، بهمثابۀ ابزاری اخلاقی برای تقریب میان ادیان و تمدنهای مختلف نیز مورد توجه اخلاقگراها قرار گرفته است. در سنت اسلامی نیز علمای اخلاق بر اساس آیات و روایات مختلف، مصادیق متعددی از قاعدۀ زرین را در آثار اخلاقی خود تبیین کردهاند. فیض کاشانی که توجه به برخی آراء اخلاقیاش محور اصلی پژوهش حاضر است، در آثار مختلف خود، آموزههای اخلاقی شفقت، مهربانی، مدارا، خوشسخنی با دیگران و... را از مهمترین ابزارهای اخلاقی برای زندگی مسالمتآمیز در جامعۀ اسلامی معرفی میکند. در این جستار با اشاره به کارکردهای قاعدۀ زرین، این آموزههای اخلاقی از منظر قاعدۀ زرین مورد توجه قرار گرفته و نشان داده شده است که آموزههای اخلاق اجتماعیِ فیض کاشانی را میتوان از مصادیق صورتبندیِ کلی قاعدۀ زرین دانست.
One of the effective tools for creating the culture of living morally in the society is the Golden Rule. There have been different readings for this rule, both negative and positive. According to this rule, human beings can have a morally peaceful life only if they treat others as they would like to be treated by them (positive or directive form), and do not treat others in those ways that they would not like to be treated (negative or prohibitive form). This rule, alongside other rational and theological subscriptions among religions, has been noticed by moralists as a moral tool for the proximity among religions. In the Islamic tradition, moral thinkers have also put forth different examples for the Golden Rule, based on Quranic Verses and Ahadith. Feyz-e-Kashani, whose moral thoughts will be considered in this article, in his different books has explainef some of the moral concepts such as compassion, kindness, and tolerance with people as the effective tools for creating the culture of living morally in society. In this article we will try to study the examples of Golden Rule and their functions in Feyz-e-Kashani's moral books
خلاصه ماشینی:
در این جستار با اشاره بـه کارکردهای قاعدة زرین ، این آموزه های اخلاقی از منظر قاعدة زرین مورد توجه قرار گرفته و نشـان داده شـده است که آموزه های اخلاق اجتماعی فیض کاشانی را میتوان از مصادیق صورت بندی کلی قاعدة زرین دانست .
در جستار حاضـر، سـعی شده اهمیت و مصادیق قاعدة زرین در اندیشۀ اخلاقی فـیض کاشـانی، بـه عنـوان اندیشـمندی اخلاق گرا در سنت اسلامی، واکاوی و نشان داده شود کـه اگرچـه نخسـتین بـار، اندیشـمندان غربی به نظریه پردازی در خصوص این قاعده روی آورده اند، مصادیق و محتوای اخلاقی آن را در سنت اسلامی، به ویژه در آیات قرآن و روایات اسلامی نیز میتوان ملاحظـه کـرد.
پرسش اصلی پژوهش حاضر این اسـت کـه اگرچـه فـیض در برشـمردن وظـایف اخلاقی مؤمنان و تبیین آموزه های تربیتی اسلام ، سخنی از قاعدة زرین یا ضابطۀ جهانی اخـلاق به میان نمیآورد، آیا با تأمل در نوشته های وی، میتوان مصادیقی بـرای قاعـدة زریـن اخـلاق برشمرد یا خیر؟ ازاین رو تلاش شده تا مواردی که فیض کاشانی بـه عنـوان اصـول اخلاقـی در حیات اجتماعی مطرح کرده ، در چهارچوب قاعدة زرین اخـلاق تبیـین شـود.
پیشینۀ پژوهش شمارة ١ (پیاپی ٢٦) بهار و تابستان ١٤٠٠ در خصوص آراء فیض کاشانی در حوزه های مختلـف الهیـاتی، پـژوهش هـای متعـددی در زبـان فارسی انجام شده ، اما تاکنون پژوهشی دربارة تحلیل و تبیین آراء اخلاقی فیض کاشـانی از منظـر قاعدة زرین اخلاق انجام نشده است .
در توصـیه هـای فیض کاشانی تربیتی و اخلاقی فیض کاشانی، اگرچه به صراحت ، سخنی از قاعدة زرین اخلاق بـه میـان نیامـده ، برخی از آموزه های ایشان را به خوبی میتوان بر اساس صورت بندی کلی این قاعده تبیین کـرد.