چکیده:
رئالیسم جادویی بهعنوان سبکی نوین در داستاننویسی، در نیمۀ دوم قرن بیستم پدید آمد. اگرچه زادگاه این سبک آمریکای لاتین است و نویسندگان این منطقه با آثار داستانی خود، عامل جهانیشدن آن شده و با نوشتههای تحلیلی و انتقادی خود اصول و مؤلفهها و قواعد این سبک را بنا نهادهاند، اما به گمان برخی اندیشمندان حوزۀ ادبیات، شیوۀ یادشده تنها ویژۀ این منطقه از جهان نیست و اساساً ریشههای نخست آن را میتوان در ادبیات خاورزمین و بهویژه در متون عرفانی جستوجو کرد. اغلب نویسندگان رئالیسم جادویی از قوۀ تخیّل بسیار قوی و خلاقیت ادبی قابلتحسینی برخوردارند. این تخیّل ریشه در افسانهها، اسطورهها، باورها، حکایات و قصّههای مردمی و بومی دارد. متون عرفانی و بهطور مشخص «مجالس» صوفیان، در اساس، قالبی تخیّلی دارند چراکه «پیر» در هنگام مجلس به ذکر حکایتهایی از عرفا میپرداخته و به جهت اینکه اکثر مخاطبانش عامة مردم بودهاند؛ تمام تلاش خود را میکرده است که کلامش باورپذیر و مؤثر باشد به همین دلیل مجلس گویی او، سراسر برخاسته از تخیّل بسیار قوی و خلاقیت و تصویرسازیهای اوست. در این جستار با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به ذکر نمونههایی از نقاط مشترک «سبک رئالیسم جادویی» و حکایات «مجالس عتیقی تبریزی» پرداختهایم. از مهمترین نقطههای پیوند «مجالس» و نوشتن به سبک رئالیسم جادویی، کنشهای کرامت آمیز؛ رفتارهای عجیبوغریب، تخیّل قوی، شکستن مرز واقعیت و فراواقعیت و بههمریختگی ساختار علّی و معلولی، است.
Although it is the birthplace of Latin American magical realism and the writers of this region have contributed to its globalization with their works of fiction, some thinkers in the field of literature believe that this method is not unique to this region of the world and its roots can be traced back to eastern literature, especially mystical texts. Mystical texts, and specifically Sufi "assemblies", are basically imaginative because the "old man" used to tell stories about mystics during the Majalis, and because most of his audience was the general public, he did his best to make his words believable and effective. In this article, using a descriptive-analytical method, we have mentioned examples of common points of "magical realism style" and the anecdotes of "Tabrizi ancient gatherings". The important points of connection between "assemblies" and writing in the style of magical realism are dignified actions, strange behaviors, strong imagination, breaking the boundaries between reality and surrealism, and disrupting the causal structure
خلاصه ماشینی:
اگرچه زادگاه اين سبک آمريکاي لاتين است و نويسندگان اين منطقه با آثار داستاني خود، عامل جهاني شدن آن شده و با نوشته هاي تحليلي و انتقادي خود اصول و مؤلفه ها و قواعد اين سبک را بنا نهاده اند، اما به گمان برخي انديشمندان حوزة ادبيات ، شيوة يادشده تنها ويژة اين منطقه از جهان نيست و اساساً ريشه هاي نخست آن را ميتوان در ادبيات خاورزمين و به ويژه در متون عرفاني جست وجو کرد.
» (ميرصادقي، ١٣٨٨) «رخداد کنش هاي کرامت آميز از آدم ها يا حضور پديده هاي فوق طبيعي در يک زمينۀ کاملاً رئاليستي، به گونه اي که تصويري خارق العاده از توان واقعي موجودات ، انسان و موقعيت زماني و مکاني ارائه شود و در پس اين رفتارهاي به ظاهر غيرواقعي ، يک تحليل منطقي معنادار از منظر مؤلفه هاي اعتقادي، عرفي يا رواني نهفته باشد، باعث شکل گيري شاکلۀ اصلي يک نگرش هنري ميشود که به رئاليسم جادويي شهرت يافته است .
منظور از حکايت هاي رئاليسم جادويي، حکايت هايي هستند که به سبک واقع گرايي جادويي نوشته شده اند در اين نوع از حکايات همه چيز عادي است اما يک عنصر جادويي و غيرطبيعي در آن ها وجود دارد.
در حکاياتي که در کتاب مجالس عتيقي به چشم ميخورد، مانند ساير کتب عرفا و صوفيه ، اين نوع از حکايت هاي رئاليسم جادويي به وفور ديده ميشود.
عناصر داستاني موجود در حکايت هاي تصوف و حکايات ذکر شده در کتاب «مجالس عتيقي تبريزي» دقيقاً مطابق با ساختار رئاليسم جادويي نيستند و طبيعي است که با يکديگر متفاوت باشند ولي با اين حال ، نزديک ترين متون ادبي به ساختار اين شيوه ادبي هستند.