چکیده:
تجلی در اسلام ب همعنای ظهور ویژگ یها، اسماء و صفات خداوند در بندگان شایسته،هستی و مخلوقات است. مبنای فکری نهفته در هنر نگارگری ایرانی- اسلامی در تفکرات عرفانایرانی- اسلامی ریشه دارد. در هنر نگارگری ایرانی، عین یگرایی و واقعی تگرایی عناصر بصریوجود ندارد و هنرمند نگارگر درواقع عارفی بوده که به مرتب ه شهود و ادراک هستی دستیافته و مفهومی از وحدت در کثرت و کثرت در وحدت و روابط خالق و مخلوقی را در قالبنقوش نمادین و رمزگونه به تصویر کشیده است. پرس شهایی که در این پژوهش طرح م یشودعبار تاند از: 1.مفهوم تجلی در نگارگری ایرانی چگونه بازتاب یافته است؟ 2. انواع نفس درقرآن و عرفان اسلامی چیست؟ 3. کدام نوع از نفس در مرتب ه تجلی ذات حق م یگنجد و چگونهدر نگارگری ایرانی بازتاب و نمود یافته است؟اطلاعات پژوهش به روش کتابخان های و اسنادی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و تطبیقیجمع آوری شده و سه اثر نگارگری )معراج پیامبر)ص( اثر سلطان محمد، گدا بر در مسجد وگریز یوسف از زلیخا اثر کما لالدین بهزاد( ب هصورت هدفمند انتخاب شده و مورد بررسیقرار گرفت هاند. نتایج نشان م یدهد که انسان، همیشه جزئی از هستی و کائنات و مخلوقی ازآفرید ههای خداوند است و زمانی به تکامل و تعالی م یرسد که به ذات حق بپیوندد. این نگاهاله یمحور و ب هدوراز انسا نمحوری، نوعی تأکید بر مفهوم جاودانگی نفس انسان در پرتو ذاتالهی و ه مچنین، تأکید بر ویژگ یهای الهی در نگارگری و بازتاب مفهوم تجلی است که در آنبه مقام و اهمیت نفس مطمئنه در قرآن اشاره دارد.
خلاصه ماشینی:
کدام نوع از نفس در مرتبه تجلي ذات حق ميگنجد و چگونه در نگارگري ايراني بازتاب و نمود يافته است ؟ اطلاعات پژوهش به روش کتابخانه اي و اسنادي با رويکرد توصيفي- تحليلي و تطبيقي جمع آوري شده و سه اثر نگارگري (معراج پيامبر(ص ) اثر سلطان محمد، گدا بر در مسجد و گريز يوسف از زليخا اثر کمال الدين بهزاد) به صورت هدفمند انتخاب شده و مورد بررسي قرار گرفته اند.
هم چنين در عقايد اسلامي مفاهيمي چون تجلي و نفس و جاودانگي آن و نيز نفس مطمئنه جايگاه مهمي دارند و به اين مباحث بسيار پرداخته شده و در هنر اسلامي و نگارگري ايراني نيز بازتاب يافته است .
بنابراين ، اهميت موارد بيان شده ضرورت انجام پژوهش «تحليلي بر بازتاب مفهوم تجلي در نگارگري ايراني - اسلامي با تأکيد بر مفاهيم انواع نفس و جاودانگي نفس در قرآن و اسلام » را ايجاد کرده است و پرسش هاي زير در اين زمينه مطرح شده اند: ١.
کدام نوع از نفس در مرتبه تجلي ذات حق مي گنجد و اين امر، چگونه در نگارگري ايراني بازتاب و نمود يافته است ؟ براي پاسخ گويي به سؤالات مطرح شده ، ابتدا به تعاريف تجلي در عرفان اسلامي پرداخته شده و سپس انواع نفس در قرآن و اسلام مورد بررسي قرار گرفته است .
نگارگري ايراني و بازتاب مفهوم تجلي ، نفس مطمئنه و جاودانه در آن ابتدا بايد به اين نکته توجه شود که «مرکز ثقل نازله الهي در اسلام قرآن » کلام خداست ؛ در حالي که در مسيحيت ، شخص حضرت عيسي (ع ) است (لک زايي و زارعي محمودآبادي ، ١٣٩٥: ٥٣).