چکیده:
نوشتار حاضر - که با روش تحلیلی - توصیفی و بهرهگیری از ابزار کتابخانهای به نگارش در آمده است - گستره بهرهبرداری از احادیث عرض را در تشخیص صدور، دلالت و جهت روایات میکاود و پس از آن امکان و ضرورت عرضه احادیث به قرآن را از دیدگاه قرآن تبیین مینماید. نتیجه آن شد که فرایند عرضه از تضمین صدور روایت از معصوم ناتوان است، ولی میتواند عدم صدور را تضمین نماید و یکی از راههای مهم در احراز قطعی جهت روایت و دریافت مراد اصلی گوینده آن باشد. الگوبرداری از روش معصومان: در عرضه حدیث بر کتاب الهی، سوق دهنده تعریف مفهومی به نام «حیطههای فرایند عرضه حدیث بر قرآن» است که محقق میتواند از این حیطهها در فرایند عرضه حدیث بر قرآن کریم بهره گیرد. بنا بر استقرای پژوهش، این حیطهها عبارتاند از: «کتابت مصحف کنونی»، «قرائت مصحف»، «شان و فضای نزول»، «زمان و ترتیب نزول»، «سباق آیه»، «سیاق آیه» و «دلالات قرآنی». سه حیطه آخر، پرکاربردترین حیطهها برای فرایند عرضه بر قرآن هستند.
خلاصه ماشینی:
این احادیث از حیث کارکرد نیز حایز اهمیتاند؛ به عنوان نمونه علامه طباطبایی در مباحثی چون ضرورت تفسیر قرآن به قرآن نه به سنّت، به روایات عرض استدلال میکند و بیان مینماید که انحصار تفسیر قرآن به سنّت مخالف روایاتی است که مدلول آن سنجش احادیث با عرضه آنها بر قرآن کریم است.
بنا بر این، مطابق با این آیه شریفه، عرضه احادیث بر کتاب الهی و سنّت ضرورت دارد و از نشانههای ایمان به خداوند متعال و روز قیامت است و این چنین، اشکال «خودویرانگر بودن حدیث عرض» - که در گفتار برخی از اهل سنّت یافت میشود 2 - به جایی نمیرسد.
بدین ترتیب، میتوان گفت که یکی از راههای مهم در احراز قطعی جهت روایت و دریافت مراد اصلی گوینده آن، خواه حدیث قطعیالصدور باشد یا نباشد، عرضه حدیث بر کتاب الهی و سنّت قطعی معصوم۷ است و بدین ترتیب، با این عرضه، روایاتی که دلالت و جهتی مخالف با ظاهر آیات قرآنی دارند، از حجیت میافتند.
شأن و فضای نزول مراد، شأن و فضای نزول قطعی آیات است؛ یعنی اگر شأن و فضای نزول قطعی یک آیه یا سوره دریافت شود، روایتی که معارض با این شأن و فضای قطعی است، محکوم به جعل است؛ مگر آنکه انگیزه تقیه موجود باشد؛ به عنوان مثال، در روایتی آمده است: و أخرج أبو نعیم فی الحلیة عن عبد الملک بن أبى سلیمان، قال سألت أبا جعفر محمد بن على عن قوله: (إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ)، قال: أصحاب محمد۹، قلت: یقولون علی، قال: علی منهم.