چکیده:
در عصر حاضر، کشف جرم از پیچیدهترین مراحل دادرسی میباشد، زیرا به موازات پیشرفت علم و فنآوری، جرایم نیز توسعه و پیچیدگی خاصی یافتهاند که به طرق سنتی قابل کشف نیستند. دامگستری و تحریک و تشویق رسمی بر ارتکاب جرم از روش های نوین کشف جرم و تحصیل دلیل کیفری است که برای حل این معضل ایجاد شده است، اما نکتهای مهم، بحث مشروعیت یا عدم مشروعیت آن است که موجب تشتت آرا در نظامهای کیفری دنیا گردیده است: برخی طرفدار استفادهای چنین روش و تعدادی نیز بر ممنوعیت بکارگیری آن در کشف جرایم تاکید دارند. هرچند میان دامگستری در حقوق انگلستان و افغانستان شباهتهای مختصری وجود دارد، اما تفاوتهای چشمگیری نیز به چشم میخورد: در حقوق انگلستان دامگستری به عنوان یک دفاع به نفع متهم رسما پذیرفته نشده است. فقط از موجبات تخفیف مجازات محسوب میشود، اما در حقوق افغانستان در این مورد بحث واضحی صورت نگرفته فقط به اقدامات «مخفی کشفی» اشاره شده است، ولی از برخی مواد عمومی و اصول حاکم بر آن(مثل نقض اصل برایت و...) عدم مشروعیت نسبی دامگستری استنباط میشود.
خلاصه ماشینی:
دام گستري و تحريک و تشويق رسمي بر ارتکاب جرم از روش هاي نوين کشف جرم و تحصيل دليل کيفري است که براي حل اين معضل ايجاد شده است ، اما نکته اي مهم ، بحث مشروعيت يا عدم مشروعيت آن است که موجب تشتت آرا در نظام هاي کيفري دنيا گرديده است : برخي طرفدار استفاده اي چنين روش و تعدادي نيز بر ممنوعيت بکارگيري آن در کشف جرايم تاکيد دارند.
کاربرد و ضرورت بنيادين استفاده از دام گستري در تامين امنيت کشورها بالخصوص براي مقابله با مجرمان خطرناک و سازمان يافته ، انکار ناپذير است ، اما با چند چالش مهمي نيز مواجه هست که از جمله بحث مشروعيت يا عدم مشروعيت اين روش هاست که آيا عوامل پليس و اجراي قانون براي کشف جرم و دستگيري مجرمان مجاز هستند از هر روشي استفاده نمايند؟ و آيا شخصي که از طريق تحريک بر ارتکاب جرم ، وارد فضاي جرم گرديده است ، واقعا تبهکار است ؟ ماهيت دوگانه يا چندگانۀ آن باعث شده است در نظام هاي کيفري جهان رويکرد واحدي وجود نداشته باشد.
در همين راستا، دفاع دام گستري درحقوق کيفري به عنوان عاملي به نفع متهم مطرح ميشود و مانع توسل مقامات قضايي به تحريک و خدعه در مسير کشف و اثبات جرم ميشود از آنجا که اين دفاع هنوز در برخي از نظام هاي کيفري من جمله حقوق کيفري ايران ، جايگاهي پيدا نکرده است ، اهميت و ضرورت اين مسئله اقتضا ميکند که به بررسي، تشريح و تحليل مفهوم ، مباني، قلمرو و آثار اين دفاع در نظام هايي که به آن توجه شايسته مبذول داشته اند، پرداخته شود تا از اين طريق ، تجربه و آزمون و خطاهايي که اين نظام ها در اين مسير به دست آورده اند، مورد استفاده قانونگذاران داخلي قرار گيرد، (موذن زادگان : ١٣٩٣، ٧).