چکیده:
هدف ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻴﺰان توجه ﺑـﻪ مؤلفههای تربیت اخلاقی در کتب فارسی مقطع ابتدایی است. روش پژوهش، تحلیل محتوای مقولهای و واحد تحلیل، متن، اشعار و تصویر میباشد. جامعه آماری پژوهش نیز کتابهای فارسی مدارس پایه اول تا ششم ابتدایی سال1399-1400 بوده و رویکرد پژوهش، کاربردی است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از شاخصهای آمار توصیفی فراوانی و درصد استفاده شده است. مؤلفههای انتخاب شده عبارتند از سخن نیکو گفتن، وطن دوستی، پرهیزگاری و تقوا، قناعت، نکوهش هوی و هوسهای نفسانی، کرامت انسانی و عزّت نفس، محبت و مهرورزی، صبر و بردباری، دوری از تکبّر و خودپسندی و طبیعتشناسی. ﻧﺘﺎﻳﺞ نشان داد که در ﻛﺘﺎبهای فارسی دورۀ ابتدایی به مؤلفههای طبیعتشناسی و محبت و مهرورزی بیشترین توجه و به مؤلفه نکوهش هوا و هوس نفسانی توجه نشده و نمود عینی ندارد. در پایه ششم نیز مؤلفههای وطن دوستی و طبیعتشناسی بیشترین نمود، و صبر و بردباری کمترین نمود را دارند. در مجموع باید گفت که تأکید کتابهای فارسی دورۀ ابتدایی در وهله اول متناسب با شرایط سنّی دانشآموزان، بر پرورش روحیه عاطفی و آشنایی با طبیعت بوده و پرورش مهارتهای کنترل هوا و هوس نفسانی از اولویت دوم و کمتری برخوردار است.
The purpose of the present study is to review and analyze how much attention is paid to the criteria of moral education in the Persian books in elementary schools. The method of study is categorical content analysis, and the units under analysis include texts, poems, and images. Statistical population of the research is composed of the Persian books in the first to the sixth grade of elementary schools in 1399-1400 and the research approach is practical. For data analysis, descriptive statistical indices for frequency and percentage were used. The selected criteria under study include saying good words, patriotism, sanctity and piety, contentment, reproaching self-indulgences and desires, human dignity and self-esteem, affection and kindness, patience and tolerance, avoidance of arrogance and selfishness, and study of nature. The results showed that in the Persian books of the elementary schools, the most attention has been paid to the study of nature, affection and kindness while no attention has been paid to reproaching self-indulgence and it has no objective representation. In the sixth grade textbooks, criteria for patriotism and study of nature have the most representation while patience and tolerance have the least evidence. In general, it can be said that the emphasis of the Persian textbooks in elementary schools, firstly appropriate with the age condition of students, is on nurturing their emotional spirit and making them familiar with nature so teaching the skills to control self-indulgences and desires is in the second priority and is less important.
خلاصه ماشینی:
تحليل محتواي کتاب هاي فارسي دورة ابتدايي 1 بر اساس ميزان توجه به مؤلفه هاي تربيت اخلاقي راحله محمدباقر استاديار، گروه معارف اسلامي، دانشگاه فرهنگيان ، تهران ، ايران (نويسنده مسئول ).
با توجه به اينکه محور کار پژوهش حاضر بررسي کتب فارسي است ، لذا، به ميزان انعکاس اين موضوع در واحد متن ، اشعار و تصاوير پرداخته ، سپس جنبه هاي تربيت اخلاقي در آن ها دسته بندي شده و مورد تجزيه و تحليل قرار ميگيرد.
بر اين اساس ، عناوين مؤلفه هاي استخراج شده به ترتيب عبارتند از: سخن نيکو گفتن ، وطن دوستي، پرهيزگاري و تقوا، قناعت ، نکوهش هوا و هوس نفساني، کرامت انساني و عزت نفس ، محبت و مهرورزي، صبر و بردباري، دوري از تکبر و خودپسندي و طبيعت شناسي.
کتاب ها: «تعليم و تربيت در اسلام » (مطهري، ۱۳۷۵)، «پژوهشي در تعليم و تربيت اسلامي» (صانعي، ۱۳۷۸)، «نگاهي دوباره به تربيت اسلامي» (باقري، ۱۳۹۰)؛ مقالات : «تناسب نظام آموزش و پرورش رسمي با تربيت ديني» (سعيدي رضواني، ۱۳۸۰)، «رويکردها در برنامه درسي و نسبت آن ها با تعليم و تربيت ديني» (اعتصامي، ۱۳۸۴)، «شاخص ها و آسيب هاي تربيت ديني» (کشاورز، ۱۳۸۷)، «طبيعت شناسي سعدي و دلالت هاي آن در تربيت عقلاني» (ايران منش ، ۱۳۹۳)، «ارزيابي تربيت ديني دانش آموزان دورٔە دوم متوسطه شهر شيراز» (مرزوقي و دهقاني، ۱۳۹۸)؛ پايان نامه : «بررسي مؤلفه هاي تربيت اخلاقي در کتاب هاي درسي سال دوم راهنمايي» (اسلامي، ۱۳۸۸).