چکیده:
مقالهی حاضر«نگاهی به کتاب دستور زبان فارسی(1)»تألیف آقایان دکتر تقی وحیدیان کامیار و غلامرضا عمرانی است.نگارنده ضمن بررسی مطالب این کتاب، برخی نکات آن را توضیح و گسترش دادهاند.در بخشهایی از این مقاله ایرادهایی به کتاب وارد دانسته و راه حلهایی برای تکمیل آن پیشنهاد کرده است.ایرادها در این موارد است:تعریف و تشخیص مسند،فعلهای مفعولخواه،بن فعل،فعل مرکب و راههای تشخیص آن،گروه اسمی و صفت مرکب مشتق.
خلاصه ماشینی:
"به نظر میرسد که در طریقهی ساختن بن ماضی نوعی ناهمگونی و آشفتگی وجود دارد؛لذا شایسته است برای ساختن بن ماضی همان روش دوم،یعنی مصدر بدون علامت مصدر(ن)انتخاب شود که روش اصولی و پذیرفته شده است؛حتی کسانی که دستور را براساس دستور علمی و توصیفی مطرح کردهاند همین روش دوم را برگزیدهاند؛مثلا در کتاب «توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی»آمده است.
چنانچه مطابق فرمول اول علامت مصدر؛یعنی واژک (-an) »را از مصدر حذف کنیم، ستاک1گذشته به دست میآید؛مانند:خوردن-ن-خورد(ستاک گذشته)»2 4-در صفحهی«93»دربارهی فعلهای دو یا چند مصدری که بن ماضی آنها با افعال باقاعده مطابقت دارد،مثالهایی آمده که با همدیگر همخوانی ندارد؛از جمله: مثال 1: (به تصویر صفحه مراجعه شود) در این مثالها برای بن مضارع«شنو»بن ماضی باقاعده ذکر نشده است، در صورتی که با دیگر بنهای مضارع که بن ماضی باقاعده دارند،تفاوتی ندارد؛یعنی با بنهای«گذار+د»«گمار+د»؛بنابراین«شنو»هم میتواند به صورت«شنو+د»بن ماضی داشته باشد.
ب:دیدگاه دوم در کتاب دستور زبان فارسی بر پایهی نظریهی گشتاری دربارهی فعل مرکب آمده: راه تشخیص فعل مرکب از ترکیبهای نحوی یاد شده[کتاب خواندم، پیراهن میدوزد]این است که اگر گروه اسمی از ترکیب نحوی بالا حذف شود،فعل باقی مانده باز همان معنی اصلی در ترکیب نحوی را دارا خواهد بود به این معنی که فعلهای«میدوزد،خواندم»به تنهایی نیز به معنی واژگانی خود اشاره میکند در حالی که اگر پایه از فعل مرکب حذف شود،عنصر فعلی باقی مانده،معنی خاصی را که در فعل مرکب داراست،دیگر نخواهد داشت؛مثلا معنی«داده است»به تنهایی برابر معنی آن در فعل مرکب«فریب داده است»نیست."