چکیده:
زبان یک نظام است و کار اصلی آن ایجاد ارتباط میباشد و منظور از نظام،مجموعهی به هم پیوسته ولی پیچیدهای است که طبق قاعده از اجزای کوچکتری ساخته میشود که در نهایت به شکل جمله برای انتقال پیام در میآید.برای بررسی این نظام قواعد و اصولی تدوین میشود که آداب درستخوانی و درست نویسی را تا حد ممکن میآموزد که از این قواعد و اصول به«دستور زبان»تعبیر میکنند.با توجه به اینکه این نظام همیشه در تغییر و تحول است و شرایط زمان و مکان در آن نقش اساسی دارد،این قواعد و اصول نیز به همان نسبت دگرگون میشود؛بنابراین تأملی در این قواعد و اصول که در کتابهای دستور فراهم گردیده،حائز اهمیت است.این کتابشناسی قصد دارد تا حد امکان کتابهای دستور زبان فارسی را که تاکنون به وسیلهی بزرگان تألیف شده است،به دوستداران این فن بشناساند؛هر چند که کامل و جامع نیست و به بسیاری از کتابهای منتشر شده امکان دسترسی نبود اما امید است قدری از نیازهای ضروری را جوابگو باشد.
خلاصه ماشینی:
"مباحث عمدهی کتاب براساس زبانشناسی و دستور گشتاری تألیف شده و بیان مطالب بسیار مختصر و مفید است و زیر مجموعهی مطالب یکی از مباحث قابل توجه این کتاب است که مباحث اساسی را در عنوانهای مختلف مطرح میکند.
این کتاب نیز مانند دستور زبان فارسی(1)مباحث دستوری را در یازده بخش مطرح میکند فقط فصل یازدهم کتاب اختلاف دارد.
این کتاب در دو بخش کلی تدوین شده که در بخش اول به تعریف و تقسیم حروف اضافه و ربط و بیان اصطلاحات میپردازد و تمام معانی حروف اضافه و ربط با مثالها متنوع نشان داده میشود و در بخش دوم به معانی حروف اضافه و ربط و صورتهای ترکیبی هر کدام از آنها توجه میکند.
در آغاز کتاب به آرا و عقاید دربارهی زبان فارسی و قواعد آن میپردازد و بقیهی کتاب که در هفده درس به صورت آموزشی با زبانی بسیار ساده و دانشآموزی مطرح میشود،مباحث عمدهی دستور را با حل تمرین و راهنمای تجزیه و ترکیب ارائه میکند.
این کتاب دارای دو بخش است:بخش اول مبانی زبانشناسی در پنج فصل؛نظام آوایی زبان،واحدهای زیر زنجیری،نظام معنای زبان، نقشهی زبانو فرآیندهای طراحی،اما بخش دوم کتاب نه فصل دارد که به ترتیب عبارتند از:کلیات،جمله،فعل،نقش در زبان فارسی،اسم و گروه اسمی،صفت،نقشهای اسم، ضمایر،قید و گروه قیدی.
کتاب دارای شش بخش است؛بخش اول کلیاتی دربارهی زبان و دستور زبان در پنج فصل،بخش دوم کلیاتی دربارهی دستور زبان فارسی در چهارم فصل،بخش سوم جملهی بسیط و تحول آن در زبان فارسی،شش فصل،بخش چهارم جملهی مرکب و تحول آن در زبان فارسی،هشت فصل، بخش پنجم،دو فصل و بخش ششم که فهرست مآخذ،کتابها و کسان و اصطلاحات است."