چکیده:
در این مقاله به بهانهی بررسی بخشی از کتاب ادبیات فارسی اول دبیرستان،سعی شده زوایای گوناگون یکی از عامترین و مؤثرترین شیوههای بیان(تمثیل)بررسی شود.نویسنده در این مقاله،تمثیل را از منظرهای گوناگون لغوی،اصطلاحی،قرآن و روایت،تاریخ،روانشناسی و...بررسی کرده و کلیت آن را در یکی از درسهای کتاب مطرح کردهاند.
خلاصه ماشینی:
"8 اگر این تشبیه با شرح و تفصیل و زواید و فروع بیان شود و به صورت حکایت نسبتا مفصلی درآید، به آن تمثیل میگویند که اقسام گوناگون با نامهایی مختلف دارد: 1-اگر حکایت از زبان حیوانات و اشجار و جمادات نقل شود و متضمن نکتهی اخلاقی باشد، به آن حکایت اخلاقی (Fable) میگویند.
«لا یاتکم مثل الذین خلوا من قبلکم» س /2آیه 412 3-به معنای تشبیه 71/34 4-به معنای صفت: «مثل الجنة التی وعد المتقون» 162/2 5-به معنای نمونهی کامل: «ان هو الا عبد انعمنا علیه و جعلناه مثلا» 95/34 تمثیل در گذر اقوام و تاریخ بیشک تمام زبانهای زنده از دیرباز از تمثیل بهره بردهاند و اغلب این تمثیلها از نوع حکایت اخلاقی ẓFableẒ هستند.
قدیمیترین تمثیلی که در تاریخ ادب در ممالک شرق نزدیک وجود دارد،حکایتی است به نام«اشجار» که در عهد عتیق آمده و نمونهی کامل تمثیل از نوع حکایت اخلاقی (Fable) است81-جمعا پنج تمثیل در تورات نقل شده است-در تعالیم بودایی نیز تمثیلات فراوانی وجود دارد تا جایی که عدهای به غلط ریشهی تمثیلات انجیل را در تعالیم بودایی جستوجو کردهاند.
ساختمان تمثیل لافونتن معتقد است که«تمثیل اخلاقی و افسانه (Fable) از دو قسمت تشکیل شده:اول آموزشی و پند واندرز-که مقصد نهایی است-دوم داستان-که وسیلهای است برای این منظور-ولی هیچ یک از این دو نباید فدای دیگری شود.
بررسی عناصر داستانی یکی از تمثیلهای کتاب ادبیات سال اول دبیرستان چنانکه گفت شد تمثیل از دو بخش تشکیل میشود:آموزش و پند-که مقصود نهایی است-و داستان-که وسیلهای است برای این منظور-ولی هیچ یک نباید فدای دیگری شود."