چکیده:
قصیدۀ دندانیه یکی از معدود قصاید رودکی سمرقندی است که خوشبختانه از دستبرد حوادث و فتن محفوظ مانده و در زمرۀ میراث ارزشمند ادب فارسی ثبت شده است. ظاهراً در این قصیدۀ رودکی از نظر شمار ابیات و ضبط لغات، دگرگونیهای چندان زیادی پدید نیامده است. در مقالۀ حاضر، کوشیده شده بر پایۀ معیارهای سبکشناسانه و نیز شواهد گونهگون ادب فارسی و گهگاه عربی، برای تصحیح بیت: «دلم خزانۀ پرگنج بود و گنج سخن/ نشان نامۀ ما مهر و شعر عنوان بود» پیشنهادهایی مطرح گردد. مصحان و شارحان دیوان رودکی، «مُهر» را در مصرع دوم به صورت «مِهر» حرکتگذاری و معنی کردهاند، حال آنکه با توجه به سایر اجزای بیت، «نامه» و «عنوان»، میتوان دریافت که باید آن را به صورت «مُهر» خواند. البته دلیل این اشتباه شارحان، تلاش برای معنیدار کردن مصراع دوم بوده است غافل از اینکه گشتگی و تصحیف «سحای نامه» به «نشانِ نامه» اشکال اصلیای است که در بیت رخ داده است.
The ode of Dandanieh is one of the few ode poems composed by Rudaki Samarkandi, which fortunately has been preserved from looting and sedition and has been registered as a valuable heritage of Persian literature. Apparently, in Rudaki's poems, there have not been many changes in terms of the number of verses and the preservation of words. In the present article, based on stylistic criteria as well as various evidences of Persian literature and occasionally Arabic, an attempt has been made to correct the following verse: “My heart was a treasury full of treasure and a treasure of speech, the seal was our sign of the Letter and the title of our poem”. The correctors and commentators of Rudaki's Collection of Poems have made diacritic placement and interpreted "Seal" (Mohr) as "Affection" (Mehr) in the second hemistich, while according to the other components of the verse, "letter" and "title", it can be understood that it should be considered as "seal"(Mohr). Of course, the reason for this mistake of the commentators was the attempt to make the second hemistich meaningful, unaware that the patrolling and correction of "Saha-Nameh" (Seal of the Letter) to "Neshan-Nameh" (Sign of the Letter) are the main forms that occurred in the verse.
خلاصه ماشینی:
همان گونه که پيش از اين اشاره شد، بحث اصلي ايـن تحقيـق ، تصحيح مصراع «نشان نامۀ ما مهر و شعر عنوان بود» است .
نقد و بررسي آراي شارحان همان گونه که مشخص است ، تقريبا همۀ شارحان و کساني که اين شعر رودکـي را آورده اند، مصرع دوم را به صورت «نشان نامۀ ما مهر و شعر عنوان بود» حرکت گـذاري کرده اند.
همين نکته سبب پيدايش مضمون هاي گوناگون در اشعار شاعران شده است : چو از باد عنوان او گشت خشک نهادنــد مهــري بــرو بــر ز مشــک (فردوسي، ١٣٨٢: ١١٣٠/١) چو اين نامه به پايـان بـرد رامـين بــه عنــوان برنهــاده مهــر زريــن (گرگاني، بيتا: ٣٣٢) سخن ها گفتـه انـدر نامـه شـيرين بــه عنــوانش نهــاده مهــر زريــن (همان : ٤٦) مهر شد ايـن نامـه بـه عنـوان تـو ختم شد ايـن خطبـه بـه دوران تـو (نظامي، ١٣٩٥: ٢٩) سيه کردي سر خط تا نخوانم نامـۀ حسـنت مرا بگـذار تـا بـاري ببوسـم مهـر عنـوان را (اميرخسرو، ١٣٨٧: ٦١) ٢-٣.
بيتي ديگر از رودکي، کليد تصحيح بيت مورد بحث در ديوان رودکي بيتي وجود دارد کـه مضـمون آن شـباهت زيـادي بـا بيـت مـورد بحث دارد که در آن «سحاي نامه » و «مهر» در آن آمده است : هزار بوسه دهم بر سحاي نامـۀ تـو اگـر ببيــنم بــر مهــر او نگــين تــو را (رودکي، ١٣٨٢: ١٠٥) يعني بر بند نامۀ تو هزار بوسه ميزنم ، اگر بر مهري که بر اين بنـد نامـه اسـت نقـش نگين تو باشد.