چکیده:
آرامشبخشی از مهمترین کارکردهای خانواده است و قرآن، به عنوان دستورالعمل جامع و جاودانه زندگی بشر، در زمینه آرامشبخشی نظام خانواده آموزههایی دارد. پژوهش حاضر با هدف طراحی تبیین عوامل آرامشزا و آرامشزدای خانواده براساس قرآن با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شد. بدین منظور همه آیات قرآن و واژگان و آموزههای مرتبط با عوامل آرامش خانواده در آیات و روایات، طی چند مرحله مورد مطالعه قرار گرفت. پس از تجزیه و تحلیل دادهها، 242 کد باز 45 زیرعامل و 13 عامل اصلی (لباس بودن همسران برای یکدیگر، انس، مودت، رحمت، حسن معاشرت، مدیریت مرزها، تأمین نیازهای اولیه، گشایش اقتصادی، تمایز نقشهای جنسیتی، مراجعه به مشاور متخصص و متعهد، رشد عقلی و عاطفی، سلامت روانی و ایمان) شناسایی شد که برخی از عوامل بهعنوان عوامل زمینهساز و دستهای دیگر بهعنوان عوامل آشکارساز آرامش خانواده هستند. خلقت زوجی و تمایز جنسیتی با واسطه رشد عقلی و عاطفی و سلامت روانی موجب میشود که همسران به درستی در نقش خود قرار گیرند، اقتصاد و مرزهای خانواده مدیریت شود و با تامین نیازهای اولیه خانواده آرامش حداقلی فراهم گردد. در سطحی بالاتر وقتی همسران لباس یکدیگر باشند و نیازهای جنسی و عاطفی یکدیگر را پوشش میدهند، آرامش سطح بالاتری را تجربه میکنند و به هم انس میگیرند و با حسن معاشرت روابطی مبتنی بر مودت و رحمت و همراه با آرامش را تجربه میکنند. در سطحی بالاتر ایمان به خدا، آرامش عمیقتری را برای خانواده فراهم خواهد کرد.
Relaxation is one of the most important functions of the family and the Quran, as a
comprehensive and eternal instruction of human life, has teachings on the relaxation
of the family system. The aim of the present study was to design an explanation of the
factors that calm and relax the family based on the Quran by descriptive-analytical
method. For this purpose, all verses of the Quran and words and teachings related to
the factors of family relaxation in verses and hadiths were studied in several stages.
After analyzing the data, 242open source 45sub-factors and 13main factors
(being cloth of spouses for each other, kindness, friendliness, mercy, good company,
border management, providing basic needs, economic openness, gender’s
differentiation in roles, referral to a professional and committed consultant, mental
and emotional development, mental health and faith) were identified as some of
which are the underlying and grounding factors and others as the factors that reveal
family relaxation. Couple creation and gender distinction through mental and
emotional development and mental health cause spouses to be properly in their role,
manage the family economy and boundaries, and provide minimal comfort by
providing the basic needs of the family. At a higher level, when spouses are clothing
for each other and cover each other’s sexual and emotional needs, they experience a
higher level of peace and love for each other, and with good fellowship, they build
relationships based on kindness and mercy and with peace. At a higher level, the faith
in God will provide deeper peace for the family .
خلاصه ماشینی:
عواملآرامش خانواده با مدل مکمستر (1983) در ابعاد ارتباطات، کارکرد نقش، پاسخگویی عاطفی، درگیری عاطفی و کنترل عاطفی با مقیاسهای چند مختصاتی (السون و گورال، 2003) در ابعاد انعطافپذیری و ارتباط؛ با مدل بیورز در زمینه مرزهای روشن، قدرت و صمیمیت، خودمختاری، شادی و راحتی در روابط، گفتگوی ماهرانه و ارزشهای والا؛ با مدل دفرین کرایسان و استینت (دفرین و دیگران،2005؛ کرایسان، مور و زیل،1990؛ و استینت و دفراین، 1985) در ابعاد تعهد، قدردانی، ارتباط موثر، جهتگیری مذهبی، نقش های روشن و گذراندن وقت با یکدیگر؛ با مدل انریچ (اولسون، ۱۹۹۸) در ابعاد روابط جنسی، بستگان ودوستان، جهت گیری عقیدتی؛ با مدل بومی خانواده سالم صادقی (صادقی و همکاران، تدوین مدل بومی خانواده سالم و بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر این مدل بر سلامت خانواده، 1392) در ابعاد ساختار متعادل، سلامت جسمانی و روانی، فراهم سازی نیازهای اعضا، اعتقاد دینی و مذهبی، مهارت حل مسئله و مدیریت تعارضها، شادی آفرینی در محیط خانواده؛ با مدل بومی خانواده سالم (خدادی سنگده، اسایی شاخصهای سلامت خانواده و ارائه مدل خانواده سالم مبتنی بر بافت فرهنگی-اجتماعی، 1393) در برخی از ابعاد فردی مثل مسئولیتپذیری، گذشت، صبوری، توکل به خداوند، پختگی، قناعت، و زوجی مثل قدردانی، تعهد متقابل، صمیمیت، توافق بر سر مسائل اساسی، حمایتگری، تلاش برای خشنودی یکدیگر، شوخی، و والدگری مثل عملگرایی، انعطافپذیری، توافق، اتحاد والدینی، و خانوادگی مثل ارتباط با خانوادههای اصلی، مشارکت و همکاری، تصریح مرزها و مذهبی؛ با الگوهای سلامت خانواده ایرانی در ابعاد سلامت فردی و سلامت تعاملی؛ با مدل آرامش زنان در زندگی زناشویی (روشنی، تبیین آرامش زنان در زندگی مشترک: مطالعهای کیفی با رویکرد نظریه مبنایی، 1396) در ابعاد کفویت، تأمین نیازهای جنسی، تامین نیاز عاطفی، نگرش توحیدی، پذیرش و ایفای صحیح نقشهای خانواده، قناعت و شکرگذاری، درک و توجه همسران نسبت به یکدیگر، انس و صمیمیت همسران، اعتماد به یک دیگر ویژگیهای، اخلاقی مثبت همسران، تعامل خوب خانوادهها با همسران؛ با الگوی خانواده کارآمد از دیدگاه اسلام (صفورایی، شاخصهای خانواده کارآمد از دیدگاه اسلام و ساخت پرسشنامه آن، 1388) در ابعاد خوشبینی، نقشها و مرزها، مدیریت مالی، اعتماد متقابل، تعهد، صمیمیت، همدلی و جهتگیری مذهبی؛ با الگوی رضامندی زناشویی بر اساس منابع اسلامی (جدیری و جانبزرگی، ساخت و اعتباریابی مقیاس رضامندی زناشویی اسلامی، 1388) در ابعاد ارتباط كلامی، مدیریت مالی، پایبندی مذهبی، روابط جنسی، نقش زن و مرد؛ با مدل ثبات خانواده بستان (1392) در ابعاد ویژگـیهـای فـردی، ویژگیهای ساختاری خانواده، زمینههای تشكیل خانواده (در مراحل رشد همـسران و در مرحلـه همـسرگزینی) با پژوهش عوامل آرامش خانواده در سبک زندگی امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) (قماشچی و معارف، 1395) در ابعاد روحیهی بندگی در خانواده، اطاعت از همسر، حفظ اقتدار همسر، تـأمین آسـایش جـسمی و روحی همسر، تـأمین نـیازهای جـنسی همسر، حفظ احترام همسر و توجه به او، مدیریت خانواده، حفظ مال و حقوق، تأمین سلامت و بهداشت خانواده، تنظیم روابط و تـعاملات خـانواده، ایجاد مودت و ابراز محبت و با مدل سلامت خانواده در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، خدابخش احمدی (1397) در ابعاد سلامت جسمانی و روانی، سلامت معنوی، نقشها، تکالیف و مسئولیتها، مرزها و قلمرو خانواده و کیفیت روابط همسو است.