چکیده:
ایلامیان از معروفترین و تاثیرگزارترین ساکنان هزاره سوم پیش از میلاد در بخش های جنوب و جنوب غربی فلات ایران بوده اند. آثار برجای مانده از فرهنگ ایلامی، گذشته از ماده، محصول، شیوه و مهارت ساخت، غالباْ نمادهایی از باورها و آیین های دوران فر و شکوه قومی را بر خود دارند که طی چندین هزار سال در جلگه ی خوزستان و فارس زیسته و در برهمکنش همیشگی با همسایگان، رقبا و دشمنان خود بوده اند. جدا از عناصر بیرونی، تحولات درون فرهنگی ایلام در تحول ساختار و تطور نظام های اجتماعی آن تاثیر گزار بوده است.زمینه های جغرافیایی،انگاره های هنری، عقاید مذهبی، چهارچوب های سیاسی و توان اقتصادی ایلامیان در شکل گیری فرهنگ مادی و بویژه معماری آنها موثر بوده است. یادمان هایی که امروزه از ایلامیان در هفت تپه، شوش، چغازنبیل و ملیان می شناسیم بازتاب حقیقتی است که باز گفتیم. معماری ایلامی در بستر نیمه بیابانی و اقلیم خشک بخشی از گستره ی وسیع خاور نزدیک شکل گرفت. در این ناحیه سنگ و چوب کمیاب اما خاک رس مرغوب برای ساخت بناهای خشتی و گلی در دسترس بود. این ماده ی ظاهراْ ساده در تطور به مراحل پسینی ابتدا ماده ای سخت تر، پردوام تر، انعطاف پذیرتر و قابل تزئین و آرایش را به نام آجر و سپس با شناخت لعاب و شیوه ی تهیه و کاربرد آن عنصری پابرجاتر و در عین حال هنری تر را در قالب پیش نمونه ی کاشی های امروزی در اختیار صنعتگران گذاشت. در دهه های اخیر با شناسایی وکشف آجرهای لعاب دار در برخی محوطه های باستانی متعلق به دوران ایلامی، باب جدیدی درتاریخ تزئینات وابسته به معماری در دوران باستان به روی هنرمندان معمار و باستان شناسان گشوده شد.در این نوشتار تلاش شده تا اطلاعات مختصری در رابطه با ساخت آجرهای لعاب دار که در چند دهه گذشته به دست آمده و هم اکنون در موزه ملی ایران، مو ره هفت تپه ، موزه لوور و... نگهداری می شود ارائه گردد.
خلاصه ماشینی:
از جمله ميتوان به معبد کوچک و مربع شکل متعلق به زمان شوتروک ناهونته دوم با نماي آجري مزين به آجرهاي لعاب دار به رنگ سبز در شوش که در کاوش هاي باستان شناسي کشف شده ، اشاره کرد.
در اين بخش سعي گرديده اين نوع تزئينات وابسته به معماري که شروع آن از ديوار نگاره ها ايلامي آغاز و ادامه آن در آجرهاي لعاب دار تجلي مي - يابد با توجه به دوره هاي زماني آن در محوطه هاي باستاني کاوش شده چون شوش ، هفت تپه و چغازنبيل در خوزستان و...
ادامه اين سنت هنري را بر روي نقوش برجسته و آجرهاي لعاب دار کاخ هاي بر جاي مانده از دوران هخامنشيان ميتوان مشاهده کرد(١٩٦٦٥١٤,Amiet) ابعاد: ارتفاع ١٣/٥، عرض ١٢ سانتيمتر،متعلق به دوره ايلام جديد بوده ودر موزه لوور نگهداري مي شود / / تصوير ١٥: تصوير و طرح آجر لعاب دار با نقش اسفنکس با دم کژدم ( ١٩٦٦٥١٤,Amiet) 21 آجر لعاب دار با نقش موجود اساطيري شيردال قطعه اي از يک آجر لعاب دار متعلق به دوره ايلام جديد با ابعاد طول ٢٠/٥، عرض ١٨، قطر ٢/٥ سانتيمتر از جنس گل رس با تزئين چند رنگ مربع شکل داراي حفره اي در وسط ، با گل ميخ تزئيني که به ديوار الصاق ميشده ، نقوش برجا مانده شامل موجود اساطيري با چنگال پرندگان و نيم تنه انساني، با دامن و کمر منگوله دار که به يکديگر بسته شده است .