چکیده:
شاهنامه از آثار فاخر و ارزشمند ادبیات فارسی بهشمار میرود و همواره از آن بهعنوان سند هویت ملی و فرهنگی ایران یاد میشود. معرفی شخصیتهای ملی و اسطورهای در بازنویسی داستانهای شاهنامه، برای گروه سنی کودک امری ضروری است و مخاطب کودک را در شناسایی بهتر قهرمانان ملی و حماسی یاری میدهد. نکته قابل تامل در این بازنویسیها این است که با وجود اینکه هنر داستان پردازی و تصویرسازی فردوسی یکی از ویژگیهای برجسته شاهنامه است؛ آیا نیاز به تصویرسازی داستانهای شاهنامه برای گروه سنی کودک و نوجوان با تصاویر و شیوه های متنوع ضروری است؟ مخاطب چگونه در میان تصاویر متفاوت و متنوع قهرمانان، به شخصیت و هویت واقعیشان پی ببرد؟ و از آنها الگوبرداری کند؟ در داستانهای بازنویسیشده شاهنامه، تصویرسازیهای متنوع و گوناگونی از قهرمانان ملی و اسطوره ای ارائه شده است؛ ولی نتوانسته اند آنگونه که در خور شاهنامه و شخصیتهای اسطوره است، آنها را به مخاطب معرفی کنند. ارائه چهره و ویژگیهای فیزیکی و درونی متناسب با شخصیتهای اسطورهای مساله مهمی است که در بازنویسیها باید بیشتر به آن توجه شود. هدف این پژوهش نقد و بررسی داستان بازنویسیشده زال و رودابه از منظر متن و تصویر به شیوه تحلیل محتوای متن و بررسی اسناد کتابخانهای است. نتایج پژوهش نشان داد که نوع پوشش، رنگ لباس و طراحی شکل ظاهری شخصیتها با متن اصلی و نگاره های شاهنامه چندان مطابقت ندارد و مخاطب کودک با تصاویر متفاوتی از شخصیت زال در داستانها مواجه میشود.
Shahnameh is considered as one of the noble and valuable works of Persian literature and it is always mentioned as a document of Iran's national and cultural identity. Introducing national and mythological figures in rewriting the stories of the Shahnameh is necessary for the children's age group. It helps the child audience to well identify national and epic heroes. The interesting point in these rewritings is that although Ferdowsi's art of storytelling and illustration is one of the prominent features of Shahnameh; Is it necessary to illustrate Shahnameh stories for children and teenagers with various images and methods? How can the audience find out their true character and identity among the different and diverse images of the heroes? And imitate them? In the rewritten stories of the Shahnameh, various depictions of national and mythological heroes have been presented; but they have not been able to introduce them to the audience as befits the Shahnameh and the mythological characters. Presenting the faces and physical and internal characteristics appropriate to the mythical characters is an important issue that should be more addressed in the rewritings. The purpose of this research is to review the rewritten story of Zal and Roodabeh from the perspective of text and image by analyzing the content of the text and examining library documents. The results of the research showed that the type of clothing, the color of the clothes and the design of the appearance of the characters do not match the original text and illustrations of the Shahnameh, and the children's audience is faced with different images of Zal's character in the stories.
خلاصه ماشینی:
مهم ترين مؤلفه هاي بررسيشده در اين مقاله ، بازنمايي هويت شخصيت هاي اسطوره اي و ملي در تصويرپردازي و متن بازنويسيشده و انطباق آن با متن اصلي، رابطه متن و تصوير، انتقال فضا، لحن و زبان حماسي شاهنامه و پاسخ به اين پرسش هاست که متن بازنويسيشده تا چه اندازه توانسته هويت شخصيت ها، فضا و زبان حماسي شاهنامه را به کودکان و نوجوانان انتقال دهد؟ و اينکه با وجود تصويرپردازي و توصيفات هنرمندانه فردوسي در شاهنامه و ساده نويسي اين تصويرپردازيها، نياز به تصويرسازي داستان ها به شکل هاي متنوع احساس ميشود؟ دربارة داستان زال و رودابه پژوهش هاي متفاوتي در زمينۀ مقايسۀ اصول و ساختار داستاني صورت گرفته است که به مهم ترين ها اشاره ميشود؛ اما درباره نقد و تحليل داستان بازنويسي زال و رودابه از منظر تصوير و متن ، پژوهش مستقلي انجام نشده است .
هدف اين پژوهش بررسي و مقايسه چند متن بازنويسيشده (ساده و خلاق ) از شاهنامه فردوسي، از ديدگاه اصول مهم داستاني (طرح ، شخصيت پردازي، درون مايه ، زاويه ديد، صحنه پردازي) براي ارزيابي تفاوت ها و شباهت هاي ساختاري متن اصلي با متن بازنويسيشده و دست يافتن به اصول و شيوه هاي بازنويسي خلاق و مناسب براي گروه سني نوجوان است .
آنچه در تصاوير داستان زال و رودابه براي مخاطب اهميت دارد، چگونگي طراحي شخصيت هاي اسطوره اي است .
Tehran: Cultural and Artistic Research Institute of children's literature history.