چکیده:
اشتباه در قتل حالتهای گوناگونی دارد که مهمترین آنها اشتباه در هدف و اشتباه در هویت مجنی علیه میباشد. در اینکه این دو نوع اشتباه مصداق کدام یک از انواع قتل میباشد بین فقها و همچنین بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد که در بحث اشتباه در هدف اختلاف نظر بین قتل عمدی و قتل خطای محض میباشد و در بحث قتل ناشی از اشتباه در هویت مجنی علیه، اختلاف نظر بین قتل عمدی و قتل شبه عمد است. قانون مجازات اسلامی قتل ناشی از اشتباه در هدف را خطای محض دانسته اما در مورد قتل ناشی از اشتباه در هویت مجنی علیه، سکوت کرده و رویه قضایی آن را شبه عمد میداند. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392قتل ناشی از اشتباه در هدف را در صورتی که دیگری در معرض خطر باشد و همچنین قتل ناشی از اشتباه در هویت را عمد میداند
خلاصه ماشینی:
بنابراين حکم اين (اشتباه و جهل بسيط ) بايد متفاوت باشد زيرا عنصر معنوي نيز در هر دو يکسان نيست ، به طوري که مورد اشتباه لااقل عنصر مزبور مقداري متزلزل ميباشد، زيرا مرتکب فکر ميکند عمل قانوني انجام ميدهد، اما جاهل اصلا نميداند که عمل ارتکابي وي قانوني است يا خير؟ نتيجه اينکه به طور کلي جهل با اشتباه دو واژه مختلف ميباشند چون در اشتباه بين اراده شخص و تصور ذهني او (واقعيتي که فکر مي کرد) (نوري، ش ١٥١، ص ٤٠) و نيز عمل ارتکابي يک تطابق وجود دارد و به طوري که گفته شده فقط از لحاظ فساد و تصور ذهني يعني منطبق نبودن با حقيقت و واقعيت از عمل شخصي که با حسن نيت همان عمل را انجام داده متمايز مي گردد و حال اينکه در جهل اصولا شخص نميداند واقعيت و حقيقت چيست آن را در ذهن خود تصور نموده و سپس انطباق دهد».
مثلا قاتل تصميم به قتل شخص «الف » ميگيرد و به سوي او نيز تيراندازي کرده و وي را ميکشد، پس از کشته شدن متوجه مي شود کسي را مورد هدف قرار داده بوده شخص ديگري مثلا (ب ) بوده است که اين اشتباه ناشي از اشتباه در هويت مجني عليه ميباشد که چنين اشتباهي از مصاديق اشتباه موضوعي است .
مثلا اگر تعيين فيزيکي مد نظر قانونگذار باشد؛ در اين صورت اگر کسي قصد کشتن الف را داشته باشد و اقدام به قتل وي نمايد و پس از قتل متوجه شود که مقتول همان شخص مورد نظر نبوده است و به اشتباه شخص «ب » را کشته است ، چنين اشتباهي تأثير در مسئوليت کيفري قاتل نداشته و ماهيت قتل را که عمدي است ، تغيير نميدهد.