چکیده:
جایگاه و اهمیت مجالس قانونگذار در حکومتهای مردمسالار بگونهای است که میبایست از آنها تحت عنوان نهادهای اساسی یاد نمود. اهمیت این موضوع در حکومتهای مردمسالار اسلامی نظیر ایران نیز همواره مطرح گردیده است. بگونهای که پس از ورود مفاهیم مدرنی همچون نمایندگی در دوران مشروطیت به جامعه سنتی ایران، فقها و اندیشمندان به تحلیل ماهیت این نهاد نوظهور پرداختند. با توجّه به اهمیّت این مسأله، در این پژوهش با روش تفسیری-کیفی بدنبال پاسخ بدین پرسش بودیم که از منظر فقه و حقوق عمومی نمایندگی مجلس در ایران دارای چه ماهیتی میباشد؟ با دقت نظر در ورود و توسعه مفهوم مدرن نمایندگی به ادبیات سیاسی- حقوقی نظام سنتی ایران و تأسیس مجلس قانونگذار و جدالهای مختلف جهت مشروعیتبخشی به این مفهوم مدرن در فقه و حقوق عمومی ایران میتوان دریافت که این مفهوم ماحصل اندیشهورزی اندیشمندان و راهحلی از سوی فقها برای بومیسازی نمودن این نهاد نوظهور در نظام فقهی ایران بوده است. هر چند با بررسی هریک از دیدگاههای مطروحه در رابطه با ماهیت نمایندگی میتوان دریافت فقها و اندیشمندان بر تطبیق این نهاد نوظهور با وکالت شرعی تأکید داشتند. اما میتوان اذعان نمود مفهوم نمایندگی با وجود تشابهی که با عقد وکالت دارد قابل جمع و قیاس با آن نخواهد بود؛ چراکه نمایندگی بعنوان یکی از مفاهیم مدرن حقوق عمومی قواعد و ویژگیهای مختص به خود را دارد که با توجه به آنها به هیچ نحو با وکالت مصطلح در فقه منطبق نمیباشد؛ بلکه در نظام فقهی ایران این مفهوم مدرن با همان اوصاف و ویژگیهای مختص خود که برگرفته از نظامهای غربی است به دلیل عدم تعارض با مبانی و موازین شرعی در قالب اصطلاحات عرفی مورد پذیرش قرار گرفته است.
Legislative assemblies in democratic governments have a special importance which are referred to as fundamental institutions; so that after the introduction of this concept in during the constitutional period, it has attracted the attention of jurists and thinkers. Given the importance of this issue, the question is; what is the position of the parliament in Iran from the perspective of figh and public law? Considering in this area can be found that the dominant approach to the concept of representation of efforts to localize this emerging institution in Iran. However, by examining each of the views expressed in relation to the position of the representative, it can be seen that the scholars and thinkers emphasized on the implementation of this emerging institution on sharia law. But it seems that the concept of representation, despite its similarity with the power of attorney contract, cannot be compared with it. This is because representation, as one of the modern concepts of public law, has its own rules and characteristics, according to which it is by no means logical with the so-called advocacy in figh, but in terms of non-conflict with the principles and norms of Sharia, it has been accepted in the form of customary terms.
خلاصه ماشینی:
اما مي توان اذعان نمود مفهوم نمايندگي با وجود تشابهي که با عقد وکالت دارد قابل جمع و قياس با آن نخواهد بود؛ چراکه نمايندگي بعنوان يکي از مفاهيم مدرن حقوق عمومي قواعد و ويژگي هاي مختص به خود را دارد که با توجه به آنها به هيچ نحو با وکالت مصطلح در فقه منطبق نمي باشد؛ بلکه در نظام فقهي ايران اين مفهوم مدرن با همان اوصاف و ويژگي هاي مختص خود که برگرفته از نظام هاي غربي است به دليل عدم تعارض با مباني و موازين شرعي در قالب اصطلاحات عرفي مورد پذيرش قرار گرفته است .
چنانچه فقها و انديشمندان جامعۀ سنتي ايران در عرصه هاي فقهي و حقوقي در حين مواجهه شدن با اين نهاد سياسي همواره با سؤالاتي اساسي روبرو بوده اند؛ سؤالاتي همچون : نهاد نمايندگي در نظام فقهي و حقوقي ايران چه جايگاهي دارد؟ و يا اينکه آيا نهاد نمايندگي همچون وکالت در دسته عقود معين شرعي قرار مي گيرد؟ و يا داراي جايگاه ديگري است ؟ همانطور که در سطور پيش نيز اشاره گرديد، در پاسخ به پرسش هاي مذکور تاکنون نظرات گوناگوني از سوي موافقين و مخالفين اين مفهوم مدرن مطرح گرديده است ؛ بطوريکه برخي از بدو مشروطيت تا پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، نهاد نمايندگي مجلس را با مفهوم وکالت در فقه اسلامي در يک دسته قرار داده اند( امام خميني ، ١٣٦٩: ١٨٠؛ و کاتوزيان ، ١٣٧٨: ٢٠٠).