چکیده:
استان گیلان، دانشمندان، ادبا و متفکران این دیار در همه عرصه ها و برهه های تاریخی تأثیراتی سازنده در ارتقای فرهنگ و قوام هویت ایرانی داشتهاند. از آن میان میرزا محمدعلی حزین لاهیجی شاعری است که جایگاهی ممتاز در سبک هندی دارد. اما همه توانایی های حزین در ابداعات ادبی و تخیل ممتاز او خلاصه نمیشود بلکه او دانشمند و حکیمی است که در حوزه های مختلف علوم انسانی در زمان خودش آگاهی و اِشراف داشته است؛ و به همین واسطه یکی از مهمترین تأثیرات حضور حزین لاهیجی ارتقای سطح فرهنگی و ادبی دوران خویش است مقالۀ حاضر با رویکرد تفسیری-کیفی به جایگاه ادبی و اندیشۀ حزین در عصر صفویه می پردازد. نتایج بحث نشان دهندۀ این مهم است که حزین از یک توفیق عمومی در کنار شاعرانی نظیر صائب، کلیم یا طالب آملی برخوردار است اما ویژگی خاصی که در او میتوان یافت دامن زدن به بازار نقد ادبی و ارتقای سطح فرهنگی در این دوران است. هرچند بسیاری از دستاوردهای حزین در کشور هند اتفاق افتاده اما زبان فارسی اشعار وی و همچنین نگاه خاص و تعلق خاطر وسیع او به فرهنگ ایرانی همواره او را به عنوان سوژهای مهم در جهت ارتقای فرهنگ قرن دوازدهم در انظار معرفی نموده است
Gilan province, scientists, writers and thinkers of this country in all areas and historical periods have had a constructive impact on the promotion of Iranian culture and identity. Among them, Mirza Mohammad Ali Hazin Lahiji is a poet who has a privileged position in the Indian style. But not all the abilities of "Hazin Lahiji" can be summed up in his literary innovations and excellent imagination, but he is a scientist and sage who was aware and aristocratic in various fields of humanities in his time; And therefore, one of the most important effects of the presence of Hazin Lahiji is the promotion of the cultural and literary level of his time. The results of the discussion show that it is important that Hazin enjoys a general success alongside poets such as Saeb, Kaleem or Talib, but a special feature that can be found in him is to stimulate the market of literary criticism and promote the cultural level in this period. Although many sad achievements have taken place in India, the Persian language of his poems, as well as his special view and broad interest in Iranian culture, has always introduced him as an important subject for the promotion of twelfth century culture.
خلاصه ماشینی:
فرهنگ صفوي ، حزين لاهيجي ، سبک هندي ، تاريخ ايران ، شعر کلاسيک ١-مقدمه و بيان مسئله عصر صفويه گذرگاه پيوند ادوار گذشته به دوران معاصر است .
اما نام مهم ديگري که در عرصۀ شعر هيچ از نامهاي فوق کم نداشت بلکه زمينهساز ارتقاي نقد ادبي در اين دوران شد، ميرزا محمد علي بن ابوطالب مشهور و متخلص به حزين لاهيجي بود.
چنانچه از عنوان مقاله حاضر بر ميآيد، حزين جزء شعراي مؤثر بر اوضاع و احوال فرهنگي زمانه است ، نه بدان معني که بعد از دوره او شعر غنايي از ميان ادبيات رخت بر بسته و پروندهاش بسته شده ، يا نسل شاعراني که در علوم ديگر متبحر باشند سرآيد بلکه از اين جهت که حزين و يارانش واپسين علمداران قدرتمند ادبياتي بودند که همچنان جا براي تجربه هاي نوين و بسط ايده هاي دروني شعر تا سرحدات منطقي و صحيح آن داشت .
نگاه شاعر به وحدت در تابلوي کثرت اينچنين به سرايش درمي آيد: عشـق تو بانگ زد بر زميـن و زمان همه جستيم ازين خروش ز خواب گران همه از قول «کـن » به ساغـر دل ، باده ريختي اي عالـم از شــراب لبت ، کامــران همه آيينـه دار مهر تو هـرجـا که ذرّه اي است اي پـرتـــو رخ تو به عالـم ، عيــان همه «کثرت » حـجاب ديدة عــارف نمي شود دارند بــوي يـوسـف مـا، کـاروان همه (لاهيجي ، ١٣٧٨: ٥٢٢ و ٥٢١) ٤-٢ تأثيرات فرهنگي حزين در عصر صفوي به دنبال حمله افغانان به اصفهان و محاصره آنجا، دو برادر و مادربزرگ حزين براثر بيماري از دنيا رفتند، کتابخانه ارزشمند حزين که از پدرش به او به ارث رسيده بود، غارت شد و خود وي نيز سخت بيمار گرديد (صبا، ١٣٧٠: ١٨٨) وي ناچار در محرّم ١١٣٥ با لباس مبدّل ، با چند تن از بزرگان شهر، از اصفهان خارج شد و به خوانسار و سپس به خرّم آباد رفت .