چکیده:
نهضت ملی شدن صنعت نفت از حرکتهای سیاسی و اجتماعی بود که اهداف خود را در راستای حاکمیت استقلال ملی تعریف کرد. این جریان در سال ۱۳۲۸ هـ. ش با تشکیل جبهه ملی آغاز شد. تحقق این امر بهمنظور تسلط بر منابع و منافع ملی و کوتاه کردن دست بیگانه از امور داخلی موردقبول عموم قرار گرفت وهمچنین مشارکت سراسر را از جبهه ملی و نخستوزیری مصدق به دنبال داشت. بازاریان بهعنوان بخشی از نیروهای اقتصادی و اجتماعی فعال در جامعه ایران به حمایت پرداختند. مسئله تحقیق حاضر این است که انگیزه و اهداف تجار و بازاریان در حمایت از آن چه بود؟ فرضیه تحقیق حاضر این است که تجار و بازاریان، ملی شدن صنعت نفت و کوتاه شدن دست بیگانگان از اقتصاد ایران را به نفع تجارت و بازرگانی داخلی تحلیل و ارزیابی میکردند. روش تحقیق در این مقاله، تاریخی (استقرائی) و شیوه گردآوری اطلاعات، اسنادی و کتابخانهای است؛ شیوه نگارش نیز توصیفی-تحلیلی میباشد. یافتههای اساسی پژوهش فوق بیانگر آن است که تجار و بازاریان در دورههای بحران، شورش و انقلاب، از نیروهای سیاسی سنتی حمایت اقتصادی کرده و یکی از بزرگترین اقشار حمایتی در این جریان بودهاند در این راستا بسیاری از بازاریان که در تمام دوره مصدق همراه او بودند، پس از کودتا نیز به حمایت از وی پرداختندواژگان کلیدی:تجار، بازاریان، پهلوی دو ، دکتر محمد مصد ، صنعت نفت، ملی شدن
The movement of the nationalization of the oil industry was a socio-political movement which was in line with the rule of national independence. The nationalization of the oil industry began in 1949 with the formation of the National Front. The aim of this movement was to dominate national resources and interests and to cut off foreigners from domestic affairs, which was accepted and supported by the majority of the people from the National Front, premiership of Mossadegh, and to advance the decision to nationalize the oil industry. Markets and merchants, as part of the active socio-economic forces of Iranian society, supported the movement through political activity in the nationalization of the oil industry. The question of the present study is what were the motives and goals of traders and marketers in supporting the nationalization of the oil industry? The hypothesis of this study is that traders and markets analyzed the nationalization of the oil industry in favor of domestic trade and commerce. The research method in this article is historical (inductive), the method of collecting information is documentary and library and writing method is descriptive-analytical. The findings of the study indicate that merchants and bazaars in the crisis and revolution periods, have provided economic support to traditional political forces, in this regard, many markets were with Mossadegh during his premiership and also supported him after the coup. Keywords: Merchants, Markets, Second Pahlavi, Dr. Mohammad Mossadegh, Oil Industry, Nationalization
خلاصه ماشینی:
انشـقاق ميان بازرگانان ، کاسـبان و پيشـه وران متوسـط که نه از حمايت دولت برخوردار بودند و نه حاضـر به همکاري با دول خارجي بيگانه و نيز تجار بزرگ و بازرگاني که نقش دلال صـاحبان سـرمايه بيگانه را برعهده گرفته بودند، ازيک طرف و دشـمني و عداوت شـديد و پايان ناپذير آنان با قدرت هاي خارجي و حکومت قاجار، کم کم موجب واکنش سـازمان يافته آنان به شـکل هاي مختلف بسـت نشـيني، راهپيمايي، مهاجرت ، تعطيلي و اعتصــاب بازار و شــورش خياباني و نهضـت هاي مردمي شــد که در تمام اشـکال مقاومت ، همبســتگي ســازماني و ايدئولوژيک بين نيروهاي اجتماعي ســنتي يعني بازاريان و روحانيان مشاهده ميشود.
» (جباري ، ١٣٧٩ : (9 بازار همواره درپيوند ســنتي و فرهنگي خود با روحانيت قرار داشــت (بيل ، ١٣٧٢: ٣٧٠) به گونه اي که درنهضـت ملي شـدن صـنعت نفت ، گروه هاي «اصـناف و بازرگانان » به حمايت از آيت الله کاشـاني و جبهه ملي تبليغاتي انجام ميدادند که بيشـتر در روزنامه هاي«أصـناف »، «بازاريان » و «شـاهد» در تهران به چاپ ميرســيدند (روحاني مبارز آيت الله کاشــاني به روايت اســناد، ١٣٧٩: ١/ ٣٨٩-٣٨٥) و حتي در جلســه هايي که در منزل آيت الله کاشــاني و از ســوي گروه هاي مســلمانان مجاهد برگزار ميشــد، نماينده ي بازاريان در حمايت از دولت مصدق فعاليت ميکرد.
هر چند نقش سـياسـي مؤثري را با حمايت از نهضـت ملي شـدن صـنعت نفت در جبهه ملي از خود نشـان داد و با کمک هاي مالي که به دولت مصـدق اهدا کرد نيز اهميت اقتصـادي اثرگذاري داشـت ، اما با روش هايي چون رشوه گرفتن برخي رهبران بازاري و يا شايعه پراکني در مورد وضعيت نامساعد اقتصادي از سوي نيروهاي مخالف دولت ، دچار سـردرگميشـد و معاون اتاق بازرگاني، محمدرضـا خرازي در ارديبهشـت ١٣٣١ هــــ.