خلاصه ماشینی:
"در عصر غیبت ممکن است در یک زمان، چند فقیه دارای اوصاف و شرایط رهبری باشند و قدرت سیاسی، اداری و صلاحیتهای دیگر را دارا باشند اما اینکه کدام یک حق رهبری و ولایت دارد؟به رأی و انتخاب مردم بستگی دارد، یعنی مردم نقش اساسی در انتخاب زعیم و ولی امر خود دارند امآ آن حق انتخاب و آزادی که در جامعه اسلامی است با آزادی در آمریکا فرق میکند آن جا ممکن است مردم یک رقاص در کابارهای را بعنوان زعیم، انتخاب کنند اما در اسلام اینگونه نیست، اسلام اوصافی را مشخص کرده و مردم باید از میان کسانی که این اوصاف را دارا هستند زعیم را انتخاب کنند، پس انتخاب در عصر غیبت، سرنوشتساز است، بدین معنی که بیعت مردم در تعیین زعامت و ولی امر و تهیه امکانات رهبری او، نقش اساسی دارد و از این روی، حکومت اسلامی با مردم توأم و آمیخته است و حاکم اسلامی نمیتواند خودش را از مردم جدا بداند.
روز دوم همایش نیز با تلاوتی چند از کلام الله مجید و سخنرانی دکتر منوچهر محمدی آغاز شد، ایشان ضمن بررسی رابطه تئوکراسی و دموکراسی گفت: پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 شگفتیهای زیادی را در عالم سیاست و در میان ناظرین و محققین علوم سیاسی به وجود آورد، این پدیده نوظهور که بر مبنای دین و با خیزش تودههای میلیونی به وجود آمده بود در قالب تئوریهای از پیشساخته اندیشمندان غرب نمیگنجید، و همواره این سؤال مطرح بود که اگر این حکومت، حکومتی مذهبی است آن چنان که در دوران قرون قدیم و وسطی در غرب حاکم بوده پس مردم چه نقشی دارند؟از یک طرف حاکمیت دین و مذهب را در چنین پدیدهای نمیتوانستند انکار کنند و از طرف دیگر حضور عظیم تودههای میلیونی نیز، غیر قابل انکار بود."