چکیده:
شهر شیراز ، به عنوان بزر گترین شهر جنوب کشور ، در پهنه های دشت پر مخاطرة شیراز واقع شده و در بازه مختلف تغییرات زیادی داشته و همچنان بر مساحت شهری افزوده می شود که این توسعه فیزیکی بدون اجرای مطالعات ژئومورفولوژیکی و در نظرگرفتن محدودیت ها و مخاطرات ناشی از آن بوده است . ازاین رو، شناسایی مناطق مستعد توسعة فیزیکی با در نظرگرفتن محدودیت ها و مخاطرات ژئومورفولوژیکی امری لازم در توسعة شهری شیراز است هدف از پژوهش حاضر شناسایی مناطق مناسب برای توسعة فیزیکی شهر شیراز براساس شرایط ژئومورفولوژیکی منطقه است. در این پژوهش با استفاده از مدل فازی نقشة پهنه بندی نهایی توسعة شهری براساس شش پارامتر مؤثر تهیه شد سپس ، این نقشه براساس شرایط ژئومورفولوژیکی و کاربری اراضی دشت شیراز ارزیابی و مناطق مستعد توسعة شهری پیشنهاد شد نتایج نشان داد که توسعه فیزیکی شهر شیراز در طی دهه های گذشته تابع شرایط توپوگرافی بوده و مخاطرات و محدویت های ژئومورفولوژیکی بسیار زیادی در محدودة مورد مطالعه وجود دارد؛ بطوریکه نزدیک 48000 کیلومتر مربع از مساحت منطقه که معادل 54 درصد می باشد جهت توسعه شهر مناسب نمی باشد که مناطق نامناسب از غرب شامل ارتفاعات دراک و از شمال غرب ارتفاعات بمو ، سبزپوشان ، بابا کوهی و چهل مقام و محدوده رودخانه خشک به علت خطر سیل گیری و وجود گسل می باشد و تنها 17000 کیلومتر مربع که معادل 19 درصد از مساحت محدوده مورد مطالعه می باشد جهت توسعه شهر مناسب بوده و همچنین با توجه به نتایج تحقیق مکانیابی بهینه توسعه شهر شیراز در جهت شرق می باشد.
Shiraz, the largest city in the south of the country, is located in the highlands of Shiraz and has had many changes in different periods and continues to increase the urban area that this physical development without geomorphological studies and taking into account the limitations and risks Has been the result. Therefore, identifying areas prone to physical development by considering the limitations and geomorphological hazards is necessary for Shiraz's urban development. The purpose of this study is to identify suitable areas for the physical development of Shiraz city based on the geomorphological conditions of the region. In this study, using the fuzzy model, the final zoning map of urban development was prepared based on six effective parameters. Then, this map was evaluated based on geomorphological conditions and land use of Shiraz plain, and areas prone to urban development were suggested. The past decades have been subject to topographic conditions and there are many geomorphological hazards and limitations in the study area; About 48,000 square kilometers of the area, which is equivalent to 54%, is not suitable for the development of the city. There is a fault and only 17,000 square kilometers, which is equivalent to 19% of the area of the study area is suitable for the development of the city also according to the research results, the optimal location for the development of Shiraz is in the east.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش با استفاده از مدل فازی نقشة پهنه بندی نهایی توسعة شهری براساس شش پارامتر مؤثر تهیه شد سپس ، این نقشه براساس شرایط ژئومورفولوژیکی و کاربری اراضی دشت شیراز ارزیابی و مناطق مستعد توسعة شهری پیشنهاد شد نتایج نشان داد که توسعه فیزیکی شهر شیراز در طی دهه های گذشته تابع شرایط توپوگرافی بوده و مخاطرات و محدویت های ژئومورفولوژیکی بسیار زیادی در محدودة مورد مطالعه وجود دارد؛ بطوریکه نزدیک 48000 کیلومتر مربع از مساحت منطقه که معادل 54 درصد می باشد جهت توسعه شهر مناسب نمی باشد که مناطق نامناسب از غرب شامل ارتفاعات دراک و از شمال غرب ارتفاعات بمو ، سبزپوشان ، بابا کوهی و چهل مقام و محدوده رودخانه خشک به علت خطر سیل گیری و وجود گسل می باشد و تنها 17000 کیلومتر مربع که معادل 19 درصد از مساحت محدوده مورد مطالعه می باشد جهت توسعه شهر مناسب بوده و همچنین با توجه به نتایج تحقیق مکانیابی بهینه توسعه شهر شیراز در جهت شرق می باشد.
در مورد مخاطرات ژئومورفولوژیکی پژوهش های مختلفی در سطح ایران و جهان صورت گرفته است که ازجمله آن ها میتوان به پژوهش جعفری و همکاران (١٤٠٠) اشاره کرد که در پژوهش خود به بررسی مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی در شهر بجنورد به منظور مکان گزینی جهت توسعه شهری پرداختند که نتایج پژوهش نشان داد که ٧ / ٥٧ کیلومتر از محدوده ی پژوهش با توجه به استانداردها و شرایط موجود، منطقه ممنوع است که اغلب منطبق بر قسمت های شرقی، شمالی و شمال شرقی شهر بجنورد یعنی بستر و حریم بستر رود فیروزه و محل تلاقی مسیله ای حلقه سنگ ، ملکش ، پسته ، دوبرار، آقق لعه ، قشلاق ، لنگر، باغچق و علی آباد و نقاط مجاور سامانه های گسلی چهار خروار- بابامان ، دوبرار- برج و گسل پارگی و پنهان منطبق بر بستر رودخانه فیروزه است .