چکیده:
آنچه در سازمانهای امروزی با عناوین «رقابت»، «رشد» و «سودآوری» اتفاق میافتد، به شدت نگرانکننده است. این نگرانی ناشی از عبور سازمانها از خط قرمز اخلاق است. کاهش اعتماد مردم نسبت به رعایت جنبههای قانونی و اصول اخلاقی توسط مدیران و سازمانها، اهمیت ورود اخلاق در عرصه سازمانها را دوچندان میکند که این خود مستلزم شناسایی ابعاد و مولفههای اخلاق حرفهای در گام نخست و همچنین ارائه الگوی استقرار اخلاق حرفهای در سازمانها در گام بعدی است. این در حالی است که تلاشهای علمی چند دهه اخیر نیز نتوانسته است به صورت واضح و مشخص الگویی را در این زمینه ارائه نماید. نکته مهم دیگر اینکه الگوهای ارائهشده در غرب، لزوما همسنخ با مفاهیم، ارزشها، آداب و رسوم و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی نیست و شاید در برخی جهات نیز دارای تضاد باشد. همچنین معیارهای مشخصی در خصوص ارزیابی این الگوها به صورت منسجم وجود ندارد که بتوان جنبههای گوناگون آن را سنجید، بهویژه که الگوها در فرهنگ غرب طراحی و تبیین شده باشد. در این پژوهش، پس از بررسی و مطالعه کتابخانهای، پنج الگوی استقرار اخلاق حرفهای در سازمان شناسایی، و همچنین مجموعه معیارهایی که نشاندهنده جامعیت الگوهاست، احصا گردید. در ادامه با استفاده از نظر خبرگان حوزه اخلاق سازمانی و فن «تحلیل سلسلهمراتبی فازی»، به میزان اهمیت معیارها و در نهایت، الگوهای شناساییشده پرداخته شد. با توجه به نزدیکی نظرات کارشناسان و خبرگان در اولویتبندی معیارها و در نتیجه گزینهها، میتوان الگوی حسینی و عباسی را با انجام تغییرات و ایجاد بهبود، بهمثابه الگوی مطلوب سازمانهای کشور در نظر گرفت.
“Competition”, “growth” and “profit making” in today’s organizations is extremely worrying. This concern is caused by organizations crossing the red line of ethics. People’s distrust of managers and organizations due to their inattention to legal aspects and ethical principles makes it necessary to strengthen morality in organizations. To deal with this problem, first, the identification of the aspects and the components of professional ethics and then the presentation of the model of establishing professional ethics in organizations are required. This is while scientific achievements in recent decades have failed to present a clear model in this regard. Another point which is of paramount importance is that the models presented in the West do not necessarily have correspondence with Iranian-Islamic concepts, values and customs and may be contradictory in some aspects. Also, there are no specific criteria for the coherent measurement of various aspects and evaluation of these models, especially when the models are designed and developed in the western culture. Using library-based method, the present paper has found five models of establishing professional ethics in organizations as well as a set of criteria indicating the comprehensiveness of the models. Subsequently, using experts’ opinion in the field of organizational ethics and the technique of "fuzzy hierarchical analysis", the importance of the criteria and the identified models were discussed. Considering the experts’ shared opinions in prioritizing the criteria and the options, the modified and improved Husseini and Abbasi model can be chosen as the ideal model for Iran’s organizations.
خلاصه ماشینی:
مقدمه با توجه به اینکه در سازمانهای کشور معمولاً الگوی منسجمی برای استقرار اخلاق حرفهای بهکار گرفته نمیشود و معمولاً اگر برنامه و فعالیتی در این خصوص باشد به صورت منسجم و سازماندهیشده نیست، همچنین بیشتر الگوهای موجود برای جوامع غربی طراحی شده و با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی ما تناسبی ندارد، ضروری است هم الگوهای موجود احصا شوند و هم این الگوها با معیارهای اسلامی ارزشیابی گردند تا میزان سازگاری آنها با سازمانهای کشور معین گردد.
این الگوهای شناساییشده شامل دو الگو با صبغه اسلامی: «الگوی ترویج و نهادینهسازی اخلاق در سازمان» (فرامرزقراملکی، 1385) و «الگوی نهادینه کردن اخلاق حرفهای در سازمان از دیدگاه آموزههای دینی» (حسینی و عباسی، 1387) و همچنین سه الگوی متعارف: «الگوی زيرساختي ايجاد نظام اخلاقي سازماني» (وایت و لام، 2000)، «الگوی سيستم اخلاق مطلوب» (کولینس، 2009) و «الگوی اخلاق کسب و کار» (اسونسون و وود، 2008) است.
همچنین با استفاده از مطالعات کتابخانهای، معیارهای ارزشیابی موجود شناسایی شدند و با توجه به نزدیکی مباحث علامه مصباح یزدی به پژوهش، و تخصص ایشان در نظامهای اخلاق اسلامی، معیارهای ایشان مدنظر قرار گرفت؛ ولی به منظور فهم دقیق و صحیح خبرگان، کلیدواژهها بازطراحی شدند.
6. تجزيه و تحليل اطلاعات ابتدا الگوهای متعارف و اسلامی استقرار اخلاق حرفهای در سازمان با استفاده از جستوجوی کتابخانهای شناسایی و استخراج گردیدند که این الگوهای شناساییشده شامل دو الگو با صبغه اسلامی: «الگوی ترویج و نهادینهسازی اخلاق در سازمان» (فرامرز قراملکی، 1385) و «الگوی نهادینه کردن اخلاق حرفهای در سازمان از دیدگاه آموزههای دینی» (حسینی و عباسی، 1387) و همچنین سه الگوی متعارف: «الگوی زيرساختي ايجاد نظام اخلاقي سازماني» (وایت و لام، 2000)، «الگوی سيستم اخلاق مطلوب» (کولینس، 2009) و «الگوی اخلاق کسب و کار» (اسونسون و وود، 2008) است.