چکیده:
یکی از اساسیترین ایرادات وارد بر روایات تفسیری امامیه، مخالفت مضمون این روایات با ضوابط و معیارهای حاکم بر حوزهی تفسیر است. اشکالی که خواننده را یا به انکار روایات مزبور میکشاند و یا تعبداً به قبول تفسیری غیر ضابطهمند سوق میدهد. حال آنکه تفکیک دقیق میان حوزههای مختلف زبانی آیات از قبیل تفسیری یا تأویلی و ظاهری یا باطنی و نیز توجه به جایگاه اهل بیت (ع) به مثابهی تعلیمدهندگان روش تفسیر و تأویل، امکان تحصیل معیارهای ضابطهمندی این روایات را ممکن میسازد. بر همین اساس، این جستار با روش توصیفی- تحلیلی و با تمرکز بر روایات دارای مضامین بطنی و تأویلی روایات تفسیری اهل بیت (ع) ذیل آیات جزء اول قرآن، و با هدف دستیابی به مدل های به کار رفته در خوانش تاویلی اهل بیت (ع) به ارائه مدل هایی در خصوص ضابطهمندی چند معنایی این روایات پرداخته است و به شش معیار و مدل دست یافته است. این مدل ها عبارت اند از: تحلیل لوازم معنا، تبیین مصادیق، تشکیکی دانستن مفاهیم قرآنی، اصل وساطت و مظهریت، الغای خصوصیت و تنقیح مناط عقلی و تطابق میان سه کتاب تکوین، تدوین و نفس.
One of the most fundamental objections to Imamieh interpretive narrations is the opposition of the content of these narrations to the rules and criteria governing the field of interpretation. Forms that either lead the reader to deny these narrations or to lead him to accept an unregulated interpretation. However, the exact distinction between different linguistic areas of verses such as Interpretive or ventricular and outward or inward, as well as paying attention to the position of the Imams (as) as instructors of the method of Interpretive and ventricular, the possibility of studying the criteria of these narrations Makes possible. Based on this, this research with a descriptive-analytical method and focusing on narratives with internal and interpretative themes of Ahl al-Bayt interpretive narratives under the verses of the first part of the Qur'an, and with the aim of achieving the models used in the interpretive reading of Ahl al-Bayt has presented models regarding the multi-meaning regularity of these narrations and has achieved six criteria and models. These models include: analysis of the essentials of meaning, explanation of examples, skepticism of Qur'anic concepts, the principle of mediation and manifestation, elimination of specificity and revision of intellectual terms, and compatibility between the three books of creation, compilation and self.
خلاصه ماشینی:
در واقع منحصردانستن فهم معاني قرآن چه در حوزه تفسير و ظاهر و چه در حوزه تأويل و باطن به اهل بيت (ع )، به نگرش خاصي برميگردد که حجيت سيره و فعل پيشوايان را تنها در حوزٔە رفتارهاي شرعي مي نگرد و بيانات تفسيري آنان را غيرقابل الگوگيري تصور ميکند؛٣ حال آنکه افزون بر آياتي که پيروي و الگوگيري از پيامبر (ص ) را به منزلۀ اسؤە مؤمنان توصيه ميکند٤ رواياتي وجود دارد که رسالت پيشوايان دين را ارائه اصول کلي قابل تجزيه و تفريع دانسته که مي تواند براي حقيقت جويان قابل الگوگيري باشد و به پردازش شاخه ها و فروع متعدد قابل انطباق بر آنها بينجامد.
(محمد بن يعقوب کليني، الکافي، جلد ۲، تحقيق علي اکبر غفاري و محمد آخوندي، (تهران : دارالکتب الاسلاميه ، ۱۴۰۷)، ۲۱۰؛ برقي، المحاسن ، (قم : دارالکتب الاسلاميه ، ۱۳۷۱): ۲۳۲) بدون ترديد ظاهر آيه که پس از بيان داستان کشته شدن هابيل و قابيل آمده است ، احيا و اماته ظاهري است ؛ چنانکه امام نخست همين تفسير ظاهري را ايراد فرمودند، ولي پس از پرسش راوي، امام با صحه گذاشتن بر نظر راوي، توسعه معنايي از احياي ظاهري به احياي معنوي را تأييد کرده و آن را از مراتب باطني و تأويلي آيه برشمردند.
محمد بن احمد بن شاذان ، مأئه منقبه من مناقب اميرالمؤمنين و الائمه (قم : مدرسه امام مهدي، ۱۴۰۷)، ۷۲؛ ابن طاووس ، التحصين لاسرار مازاد من کتاب اليقين ، تحقيق اسماعيل انصاري (قم : مؤسسه دارالکتاب ، ۱۴۱۳)، ۵۷۰.