چکیده:
همراه با رشد جمعیت و توسعه صنعت، تقاضای آب در مناطق مختلف جهان به شدت افزایش یافته است. افزایش تقاضای آب و تغییرات آب و هوایی و محدودیت منابع آب موجب شدند که بحران آب شدیدتر شود. این مسئله در کشور در حال توسعهای چون ایران که در کمربند خشک جهان قرار دارد، بسیار جدی است. در همین راستا، پژوهش حاضر به واکاوی آب مصرفی بخش صنعت ایران طی دوره ۱۳۷۵-۱۳۹۶ میپردازد. تغییرات تقاضای آب صنایع ایران (در سطح کدهای دورقمی ISIC) با استفاده از روش میانگین لگاریتمی دیویژیا (LMDI) بر اساس سه عامل رشد اقتصادی، بهره وری و ساختار صنعت تفکیک شده است. یافتههای تجزیه دیویژیا بر اساس سال پایه ثابت 1375 نشان داد افزایش تولید صنعتی بیشترین سهم را در افزایش تقاضای آب صنعتی داشته و سهم آن در طی دوره ۵ تا ۲۱ ساله از ۴۳ درصد به نزدیک ۷۰ درصد (حدود یکونیم برابر) افزایش یافته است. در مقابل، اثر ضریب فنی در کاهش تقاضای آب به نصف کاهش پیدا کرده که منعکس کننده کاهش سهم بهبود بهره وری در صرفه جویی آب است. همچنین تغییر ساختار صنعت (به نفع کاهش سهم صنایع آب بر) بسیار جزئی تقاضای آب را کاهش داده است. پس اثر ضریب فنی و اثر ساختاری موجب کاهش تقاضای آب شدهاند؛ اما نتوانستهاند اثر افزایش تولید صنعتی را خنثی کنند. بنابراین در صورت ادامه روند فعلی، انتخاب میان بقا صنعت یا رفع تنش های آبی دور از انتظار نخواهد بود.
With population growth and industry development, water demand has dramatically increased in different regions of the world. Rising water demand, climate change, and limited water resources have exacerbated the global water crisis. This issue is very important in a developing country like Iran, which is in the dryland belt of the world. In this regard, the present study investigates the water consumption of Iran’s industrial sector during the period 1996-2017. Using the Logarithmic Mean Divisia Index (LMDI) method, changes in water demand (in two-digit ISIC level) are divided three factors of economic growth, technical coefficient (inverse productivity) and structure of the industry. Findings based on the fixed base year of 1996 showed that the share of industrial production has increased one and a half times during the period of 5 to 21 years (from 43% to 70%). In contrast, the effect of the technical coefficient on reducing water demand has been halved, reflecting a reduction in the share of productivity improvement in water saving. Also restructuring the industry (in favor of reducing the share of water-intensive industries) somewhat reduced water demand. Then the increase in industrial production has been the main driving force of the water consumption, while improving productivity and increasing share of lower water-intensive industries have not been able to neutralize it. Hence, if the current trend continues, the choice between the survival of the industry or the reduction of water stress will not be far from expected.
خلاصه ماشینی:
تحلیل روند آب مصرفی صنایع ایران : رویکرد تجزیه شاخص دیویژیا آمنه زارع * مهدی حاج امینی **، محمدعلی فیض پور *** تاریخ دریافت : ١٤٠٠/١٢/٢٠، تاریخ پذیرش : ١٤٠١/٠٤/٠٦ چکیده همراه با رشد جمعیت و توسعه صنعت ، تقاضای آب در مناطق مختلف جهـان بـه شـدت افزایش یافته است .
تغییـرات تقاضای آب صنایع ایران (در سطح کدهای دورقمـی ISIC) بـا اسـتفاده از روش میـانگین لگاریتمی دیویژیا (LMDI) بر اساس سه عامل رشد اقتصادی ، بهره وری و ساختار صـنعت تفکیک شده است .
یافته های تجزیه دیویژیا بر اساس سال پایه ثابت ١٣٧٥ نشان داد افزایش تولید صنعتی بیشترین سهم را در افزایش تقاضای آب صـنعتی داشـته و سـهم آن در طـی دوره ٥ تا ٢١ ساله از ٤٣ درصد به نزدیک ٧٠ درصد (حدود یک ونیم برابر) افـزایش یافتـه است .
برای این کار تغییرات کلـی آب مصـرفی بـه چهـار عامـل مصرف صنعتی ، ساختار صنعتی ، مقیاس اقتصادی و مقیاس جمعیـت تجزیـه شـده کـه بـر اساس یافته های پژوهش رشد جمعیت و تولید ناخـالص داخلـی سـرانه از عوامـل اصـلی افزایش مصرف آب بوده اند، در حالی که افـزایش شـدت مصـرف موجـب کـاهش رشـد مصرف شده است .
تغییر سهم صنعت با اثر منفی در صنایع «منسوجات » و «مـواد غـذایی و آشـامیدنی » در همه دوره های مورد بررسی موجب کـاهش تقاضـای آب شـده و در صـنعت منسـوجات بیشترین سهم را در تغییرات تقاضای آب این زیر بخش صنعتی داشته اسـت .