چکیده:
: اندیشه تساهل و تسامح که در قرون اخیر ابتدا در مغرب زمین مطرح شد، و سپس
توسط برخی روشن فکران و نویسندگان در جامعه ما مطرح گردید، رویکردی تازه نیست،
صفحات تاریخ صدر اسلام نشان می دهد برخی از چهره های سرشناس سیاسی پس از رحلت رسول
اکرم(صلی الله علیه وآله) در برخورد با مخالفان و منافقان و به طور کلی، عناصر
غیرخودی شیوه ای متساهلانه در پیش گرفته، در اجرای حدود و نحوه تقسیم بیت المال روش
آسان گیری را برگزیدند. در مقابل، حضرت علی(علیه السلام) و اصحاب ایشان با این
سیاست مخالف بوده و با هرگونه گذشت در اجرای حدود و تقسیم غیرعادلانه و بخشش های
ناروای بیت المال و سازش با منافقان و عناصر غیرخودی مبارزه کرده اند. در این
نوشتار، به برخی از نزاع های امام علی(علیه السلام)با خواص سماحت جو اشاره گردیده و
جزئیات برخی از حوادث توضیح داده شده است. پیش از ورود به بحث بیان دو نکته ضروری
می نماید:
خلاصه ماشینی:
"اما آیا این که خداوند متعال در تشریع احکام رعایت طاقت مکلفان را نموده و در برخی تکالیف به سبب تسهیل بر بندگان، به آنان تخفیف داده، بدین معناست که ما می توانیم احکاموحقوق مسلم الهیو اجتماعی اسلام راتعطیل کنیمویابر سرمسائل اصولی دین خدا با دشمنان دین مصالحه نماییم؟ قطعا چنین برداشتی خلاف وجدان پاک، قرآن و سنت اهل بیت(علیهم السلام)است و منشأی جز جهل یا خفتگی وجدان یا شیطنت ندارد؛ چرا که با اندکی تأمل در آیات شریفه قرآن مجید و سنت نبوی(صلی الله علیه وآله) به روشنی به دست می آید همان خدایی که فرمود: «یرید الله بکم الیسر و لایرید بکم العسر» (بقره: 158)، وقتی پای مسامحه با منکران دین به میان آمد، رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) را از کوتاه آمدن و دست شستن از موازین اسلام نهی نمود و این نوع سازش را به جای یسر و آسان گیری، «مداهنه» و بی مبالاتی در دین خوانده و فرمود: «فلا تطع المکذبین و دوالوتدهن فیدهنون» (قلم: 8 و 9)؛ از کسانی که دین را تکذیب می کنند اطاعت مکن.
بدین سان، حرکت رو به رشد تساهل در اجرای حدود که توسط برخی خواص از پس از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه وآله)آغاز گردید و در دوران خلافت عثمان به اوج خود رسید و می رفت تا به صورت یک فرهنگ مقبول و پسندیده میان اصحاب درآید، با مخالفت ها و مجاهدت های اولین حامی و مؤمن به پیامبر(صلی الله علیه وآله)کند گردید گرچه حکومت علی(علیه السلام) در پرتو لغزش خواص پس از مدت زمانی کوتاه فرو پاشید و حضرت نتوانست ریشه این سنت شوم را برکند، اما در همان مدت کوتاه به حق طلبان معاصر خود و نسل های آینده اعلام کرد اسلام علی بن ابی طالب(علیه السلام)، که استمراربخش اسلام ناب محمدی(صلی الله علیه وآله)می باشد، هرگز با سستی و کاهلی و سهل انگاری در اقامه حدود الهی سازگار نیست، هر چند برخی آن را «خشونت» بخوانند و تساهل و تسامح را ترویج کنند."