چکیده:
: انتظارات حاصل از مباحث برون دینی از چه مجرایی در استنباط احکام و معارف
قرآن تأثیر حتمی دارد؟ شرایط این تأثیر کدام است؟ نوشته حاضر تلاشی است مختصر در
جهت یافتن پاسخی مناسب به این دو سؤال که در دو محور تقدیم می شود: پیش از بررسی
مطلب، تذکر دو نکته لازم است: اول آن که اصل تأثیر انتظارات مفسر در استنباط احکام
و معارف قرآن کریم مورد پذیرش بوده و پیش فرض بحث است، اما قرآن کریم به هر انتظاری
پاسخ مثبت نمی دهد. دوم آن که بحث از تأثیر حقیقی و ضروری انتظارات حاصل از معارف
بیرونی است، نه آنچه در تاریخ تفسیر قرآن کریم از تأثیرگذاری انتظارات مفسران به
تفسیر قرآن آمده است؛ زیرا نمی توان پذیرفت تمام آنچه توسط مفسران انجام شده حق
است.
خلاصه ماشینی:
"اما در هر یک از سه حالت دیگر، که امکان وقوعی دارد، می توان و بلکه باید برای به دست آوردن نظام سیاسی اسلام به قرآن کریم مراجعه کرد؛ زیرا اگر حالت دوم تحقق پیدا کند ـ یعنی ثابت شود که ضرورت ندارد قرآن کریم درباره قلمرو دین سختی داشته باشد ـ این احتمال عقلایی باقی است که قرآن کریم از باب تفضل نظام سیاسی که سعادت بشر را به دنبال دارد، بیان کرده باشد.
پس بنابر احتمال عقلایی مبنی بر وجود بیانات قرآنی درباره نظام سیاسی، کافی است حکم شود که عالم دینی نه تنها می تواند در بحث از نظام سیاسی، به قرآن کریم مراجعه کند، بلکه حتی این کار ضروری است؛ چنان که آقای شبستری، یکی از قایلان به تأثیر تام انتظارات و پیش فرض ها در معرفت دینی، معترف است که نباید پیش از مراجعه به متون دینی، برای دین قلمروی به دست آوریم و انتظار داشته باشیم که متون دینی فقط به همان قلمرو بپردازد.
این پذیرفته شده است که مؤمن به حقانیت قرآن و اسلام نمی تواند تناقض و تعارض بین پیش فرض های پذیرش دین و معرفت دینی و برداشت خود از قرآن کریم را بپذیرد و لازم است این تعارض را به نحوی حل کند، اما این موضوع دیگری است که در عرض فهم دین قرار می گیرد؛ یعنی چنین نیست که فهم دین بدون پیش فرض های قبول دین میسر نباشد و رابطه آن با پیش فرض ها رابطه ای مشروط باشد؛ چرا که فهم دینی، که از مبادی خود سیراب می شود، برای خود وجود مستقلی دارد که فقط هنگام قرار گرفتن در عرض مقبولات دیگر، از جمله پیش فرض های قبول دین، باید با آن ها هماهنگ شود."