چکیده:
یکی از مباحثی که در عصر امامت امام سجاد(علیه السلام) مطرح است، موضع گیری های
سیاسی حضرت در برابر حوادث و اعمال حاکمان اموی است. این نوشتار در دو بخش به بررسی
این مواضع می پردازد: بخش نخست، به مواضع سیاسی حضرت در برابر حوادثی چون: واقعه
حره، قیام توابین، قیام مختار و ... و بخش دوم، به مواضع سیاسی حضرت، در قبال
اعمال خلفا و حکام اموی. هدف از نگارش این مقال، بیان این نکته است که امام
سجاد(علیه السلام)در عصر امامت خویش، هیچ وقت موضع ناصواب یا منفعلانه ای (چنان که
بعضی از مورخین نوشته اند) در برابر حوادث یا حکام جور نداشته اند و اگر در گزارش
های تاریخی مواردی از برخوردهای مثبت امام(علیه السلام) دیده می شود (به فرض صحت
سند)، دلیل خاصی برای آن وجود داشته که در جای مناسب به آن ها اشارت رفته است.
خلاصه ماشینی:
"ج. از بزرگ ترین اشتباهات سران قیام حره این بود که همانند ابن زبیر که مرکز شورش خود را شهر مکه قرار داده بود، شهر مدینه را مرکز حرکت خود قرار دادند و با این عمل، نهایت اهانت و هتک حرمت را در حق شهر پیامبر(صلی الله علیه وآله) روا داشتند، در حالی که این کار مورد تأیید ائمه اطهار(علیهم السلام) نبود؛ چنان که امام حسین(علیه السلام)در جریان قیامش، به منظور جلوگیری از خون ریزی در خانه خدا و حفظ حرمت کعبه، این شهر را ترک کردند.
»([66]) nوست طرح استقلال اقتصادی از سوی امام(علیه السلام): گرچه امام سجاد(علیه السلام)همچون دیگر امامان(علیهم السلام)، حکومت امویان را نامشروع و غاصبانه می دانستند و روش حکومتی آنان را مردود اعلام کرده بودند، اما اگر زمانی کیان اسلام و عزت و آبروی جامعه اسلامی از جانب بیگانگان مورد تهدید و تعرض قرار می گرفت، حضرت برای حفظ آن، از هیچ اقدامی فروگذاری نمی کردند.
([72]) جای بسی شگفتی است که عمرحق این مرد صحابی و یکی از دوستداران راستین امیرالمؤمنین(علیه السلام)وخاندانش را،که زندگی اش به آن بستگی داشت، می گیرد و در مقابل، هم زمان با آن، کنیزکی را به قیمت ده باغ و بستان می خرد و به یکی از جوانان بنی امیه که از فرزندزادگان عثمان بود و به آن دختر عشق میورزید، می بخشد!([73]) بنابراین، آنچه در پایان این بحث باید گفت آن است که تمام کارهای به ظاهر مردم پسندانه عمر بن عبدالعزیز برای جلب دل های مردم به سوی خویش بودتابهتربتواند بر آنان حکم راند، وگرنه او نیز همچون نیاکانش دلی آکنده از عداوت و دشمنی با آل علی(علیه السلام)داشت؛ چرا که از درخت تلخ هرگزمیوه شیرین به ثمر نخواهد نشست."