چکیده:
قرآن کریم، معجزه جاویدان پیامبر اسلام و منشور ابدی این رسالت پس از 15 قرن
همچنان کانون توجه و پژوهش و بررسی اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان است. بخش
بسیار چشمگیری از مطالعات خاورشناسان به شناختن قرآن کریم به منزله کتاب مقدس
مسلمانان معطوف شده است. این مطالعات که از اواخر قرن نوزدهم میلادی بدین سو
گستردگی محسوسی داشته، بنا بهدلایل متعددی در دهههای اخیر رویکرد نوینی پیدا کرده
است. تاریخ قرآن، بهویژه موضوع جمع و تدوین قرآن از مباحثی است که در پژوهشهای
غربی با رویکردهای مختلف بررسی شده است. اگرچه نولدکه دانشمند آلمانی در کتاب
ارزشمند تاریخ قرآن خود با رویکردی سنتی تا حدود بسیار زیادی آرای مسلمانان
درخصوص جمع و تدوین قرآن را پذیرفت، قرآن پژوهان متأخر با رویکردی شکاکانه اساسا
درباب اعتبار تاریخی احادیث مربوط به جمع قرآن تردید کردند. با این همه، در دهههای
اخیر پژوهشهایی بر اساس روششناسی نوین در بررسی احادیث به انجام رسیده است که
وثاقت و اعتبار اسناد این احادیث را تا حدودی اثبات میکند.
خلاصه ماشینی:
"گلدتسیهر در کتابی با عنوان مطالعات اسلامی که در 1890م منتشر شده، ادعا میکند گزارشهای پیامبر(ص) و صحابه از متن آیات و سور قرآن را نمیتوان به منزله منبعی تاریخی تلقی کرد چرا که متن این احادیث عموما در دورههای بعدی، یعنی در دوران امویان و عباسیان گزارش شدهاند و در نتیجه توسعه و تکامل فقه و اصول عقاید مسلمانان در دورانهای بعدی به وجود آمدهاند.
این اطلاعات که قرآن حاوی مطالبی است که در سه دهه نخست قرن هفتم میلادی در مکه و مدینه به محمد (ص) وحی شده است از کجا آمده است؟ )ibid 2-3) موتسکی تاریخچه آرای مختلف در این زمینه را این گونه بیان میکند: در بین پژوهشهای قابل ملاحظه غربی، نولدکه در کتاب تاریخ قرآن خود روایت رسمی مسلمانان از جمع قرآن را پذیرفته است، اما در اواخر قرن نوزدهم برخی اسلامشناسان غربی مانند گلدتسیهر در اعتبار تاریخی احادیث مربوط به زمان پیامبر (ص) و صدر اسلام تردید نمودند.
ق دانست در حالی که جان برتون در کتاب خود با عنوان جمع قرآن با بیان این که احادیث مربوط به جمع قرآن به دست ابوبکر و نیز عثمان اعتبار تاریخی ندارند به این نظر متمایل میشود که جمع قرآن در زمان پیامبر (ص) واقع شده است (Burton 1977: 105-240).
بنابر پژوهشی که موتسکی درباره جمع قرآن انجام داده است، مطالعات خاورشناسان پیشین از لحاظ مقدمات، نتایج و نیز روششناسی اشکالاتی دارد به طوری که وی این سؤال را مطرح کرده که آیا نظریات غربیان از لحاظ تاریخی از سنت اسلامی معتبرترند؟ (Motzki 2001: 15) بهنظر موتسکی رویکردهای جدید دانشمندان غربی در پژوهشهای اسلامی و قرآنی از سویی بهدلیل در دسترس قرار گرفتن منابع جدید و از دیگر سو، به سبب پیشرفتهایی در زمینه روششناسی است."