چکیده:
حقوق بشردوستانه به عنوان مقررات حاکم بر منازعات بین المللی و غیر بینالمللی، حاصل تلاقی و توازن دو ملاحظه ذاتا متضاد است: ملاحظات نظامی از یک سو و مقتضیات بشردوستی از سوی دیگر. رسالت این حقوق، تامین رفتار انسانی و تعمیم آن از زمان صلح به دوران درگیری است. بر این اساس، اصل بر انجام اقدامات جنگی با رعایت ملاحظات و محددیتهای ناشی از اصل بشردوستی یا انسانیت است و تنها در برخی از موارد که ضرورت نظامی ایجاب کند (مشروط بر آنکه این امر متضمن نقض فاحش بنیادهای حقوق مذکور نباشد)، این اصل ممکن است استثنا پیدا کند. از آنجا که صرف ایجاد مقرراتی برای حمایت از قربانیان درگیریها نمیتواند رهایی از آثار قهری جنگ را تضمین نماید، راهها و ساز و کارهایی تعبیه شده که «دفاع غیرنظامی» یکی از آنهاست. در این نوشتار، نهاد «دفاع غیرنظامی» در پرتو حقوق بشر دوستانه؛ یعنی مقررات حقوق ژنو 1949 و 1977، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، سپس وضعیت قانونی و عملی واحدهای نیروی مقاومت بسیج سپاه از نظر بهرهمندی از اوصاف حقوق بینالمللی سازمان دفاع غیرنظامی، بررسی و ارزیابی شده است.
خلاصه ماشینی:
"32 ج) شاخصهای زمانی در شرایط شکلگیری سازمان دفاع غیرنظامی با اینکه سپردن وظایف بشردوستانه دفاع غیرنظامی به نهادهای موجود یا تأسیس نهادهایی اختصاصی بدین منظور، تابع صلاحدید دولتهای طرف درگیری بین المللی است و پروتکل الحاقی نیز در این خصوص محدودیتی برای دولتها ایجاد نکرده، اما لازم است کارکرد عملی این سازمانها در طول درگیری، اختصاصا یک یا چند مورد از مصادیق پانزده گانه دفاع غیرنظامی باشد.
از آنجا که سازمان دفاع غیرنظامی یک هدف غیرنظامی به مفهوم ماده 52 پروتکل اول الحاقی است؛ یعنی نقش و مشارکت مؤثری در مخاصمات ندارد، از حمایتهای کلی مقرر در سایر اصول و قواعد حقوق بشردوستانه برای اهداف غیرنظامی برخوردار بوده، کارکنان آنها نیز همانند سایر افراد غیرنظامی مشمول احترام و حمایت خواهند بود.
از این جهت، صرف وابستگی سازمانی و ساختاری بسیج به سپاه به عنوان یک نیروی مسلح نظامی، تأثیری بر ماهیت و کارکرد بسیج در اعمال وظایف دفاع غیرنظامی ندارد بلکه بهره مندی از حمایتهای بین المللی مندرج در حقوق بشردوستانه برای این واحدها، نیروها و اموال آن در صورت رعایت سایر مقررات مواد 61 تا 67 پروتکل اول الحاقی، فراهم می گردد.
اما از آنجا که سازمانهای دفاع غیرنظامی در طول درگیریهای مسلحانه (زمان فراهم شدن امکان به فعلیت درآمدن قابلیتهای بشردوستانه) باید منحصرا وظایف دفاع غیرنظامی را انجام دهند و از سایر وظایف اعم از نظامی یا غیر آن خودداری ورزند، واحدهای نیروی مقاومت بسیج سپاه نیز برای بهرهمندی از حمایتهای بین المللی مندرج در این پروتکل باید به گونهای بازسازماندهی شوند که یگانهای دفاع غیرنظامی اعم از امداد، خدمات بهداشتی، پدافند غیرنظامی و نظایر آن از سایر یگانهایی که نقش دفاع نظامی یا مقاومت محلی ایفا می کنند، از نظر سازمان، کارکنان و اموال تفکیک شوند."