چکیده:
مطابق نظریه فقهای شیعه مرد و زن در مقابل یکدیگر قصاص میشوند، لیکن قصاص نفس مرد در برابر نفس زن مشروط به پرداخت نصف دیة مرد است، اما در قصاص عضو، زن و مرد تا رسیدن دیة عضو به ثلث دیة کامل با یکدیگر برابرند و پس از آن قصاص عضو مرد در برابر عضو زن مشروط به پرداخت نصف دیة عضو مرد است. دیة نفس زن نیز نصف دیة نفس مرد است، لیکن مرد و زن در دیة عضو تا رسیدن آن به ثلث دیة کامل با یکدیگر مساویند و پس از آن دیة عضو زن به نصف دیة عضو مرد کاهش مییابد. در این بررسی معلوم میشود که تفاوت بین زن و مرد در قصاص و دیه از احکام ثابت اسلام بوده، لذا قابل تغییر نیست؛ اگرچه حکومت اسلامی در مقابل زنان سرپرست خانوار مکلف به جبران خسارت میباشد. بدین جهت فلسفة این تفاوت را باید در کلیت نظام حقوقی اسلام جستجو نمود. مسلم است که این حکم تبعیض بین زن و مرد به لحاظ جنسیت و کم ارزش دانستن جان و حق حیات زن یا ترویج خشونت بر ضد وی نیست. در این نوشتار به مباحثی از قبیل: تبیین نظر مشهور فقها، فلسفه قصاص، بیان و نقد نظرات قائلین به تساوی بین زن و مرد در قصاص و دیه، نقش زمان و مکان در دیه و قصاص و بیان وظیفه حکومت نسبت به زنان سرپرست خانوار همراه با پیشنهادهای حقوقی پرداخته شده است.
According to Shiite jurisprudents، men and women are retaliated for each other. But، the retaliation (qisas) of the whole body of a man for a woman requires the payment of the half of a man's blood money (diya). But، in body-organ retaliation، men and women are considered as equal in so far as the body-organ blood money amounts to one-third of the complete blood money; after that، retaliating a man's body-organ for a woman's body-organ requires the payment of the half of the blood money of the man's organ. In addition، the blood money of the whole body of a woman equals to half of the blood money of a man، but men and women are equal with respect to body-organ blood money until it amounts to one-third of the complete blood money، after which women's blood money reduces to half of men's blood money. This study reveals that the difference between women and men concerning blood money is one of the unchanging Islamic precepts and is not، therefore، liable to change. However، the Islamic government must compensate the losses done to women who are in charge of a family. Therefore، one should look for the philosophy behind this difference in the whole Islamic legal system. This precept does not، certainly، mean discriminating women due to their gender، belittling their human values and their right to live، or propagating violence against them. In general، this paper deals with subjects such as an explanation of jurisprudents' general idea، the philosophy of retaliation، explanation and criticism of the views of the supporters of the equality of men and women concerning blood money and retaliation، the role of time and space in blood money and retaliation، and the obligations of the government to women in charge of a family، along with a number of legal propositions.
خلاصه ماشینی:
"زن، قصاص، دیه، فاضل دیه، زنان سرپرست خانوار، بیتالمال، حکومت اسلامی، زمان و مکان، برابری، خشونت بحث پیرامون تفاوت بین زن و مرد در برخی مقررات اسلامی از جمله قصاص و دیه، سابقهای بس طولانی دارد و پیشینة آن به زمان امامان معصوم (ع) میرسد، لیکن در قرون اخیر به دنبال اوج گرفتن مباحث مربوط به حقوق زن و تساوی آن با حقوق مرد در غرب و تحولات به وجود آمده در این حوزه، جهان اسلام نیز متأثر از این گفتگوها و تحولات، بحث حقوق زن و مرد به ویژه قصاص مرد در برابر زن و دیة زن، ابعاد وسیعتر و جدیتری پیدا کرده است؛ گاه سخن از بازخوانی مجدد منابع احکام برای استنباط حکمی تازه در این باره است و زمانی بحث از نقش و تأثیر زمان و مکان در این مسأله یا کم ارزش شمرده شدن جان و حق حیات زن در قانون قصاص و دیه و ارتباط این قانون با ترویج خشونت بر ضد زنان است.
"/> نقد و بررسی اولا: محقق اردبیلی نیز با دیگر فقهای شیعه در این مسأله اتحاد نظر دارد و به روایات حلبی، عبدالله بن مسکان و عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) که بیان شد، استناد نموده و به نصف بودن دیة نفس زن نسبت به دیة نفس مرد نظر داده و بر این باور است، که قصاص مرد در برابر زن مشروط به پرداخت نصف دیة مرد بوده و مدعی است نظریهای مخالف با نظریة مشهور نقل نشده است."