چکیده:
این مقاله درصدد تبیین مبانی و زیرساختهای کلان روششناسی علوم قرآنی است که در چهار محور به بحث و بررسی فشرده درباره آن میپردازد: هویتشناسی علوم قرآنی، جایگاه روششناسی علوم قرآنی، روششناسی علوم قرآنی در پرتو نگرششناسی و تمایز و تشابه روشهای علوم قرآنی. نخست، مفهوم علوم قرآنی در فرهنگ کلاسیک مطرح میشود و سه علم مورد تعریف و شناسایی قرار میگیرد: فلسفه علوم قرآنی، فلسفه قرآنشناسی و علم تفسیر. سپس، جایگاه روششناسی علوم قرآنی در میان روششناسی عمومی تحقیق، روششناسی علوم، روششناسی علوم اسلامی و روششناسی احیای دین تبیین میگردد و آنگاه، رابطه روششناسی علوم قرآنی با نوع نگرش به قرآن مورد بررسی قرار میگیرد و بر لزوم بازسازی و اصلاح نگرش به قرآن تأکید میشود و سرانجام، تمایز و تشابه روشهای علوم قرآنی مطرح میگردد و موضوعشناسی و نوع نگرش ما به آن به عنوان قابل دفاعترین نظریه در تبیین فلسفی تمایز و تشابه روشها معرفی میشود.
خلاصه ماشینی:
"جایگاه روششناسی علوم قرآنی یکی از مباحث مهم و مقدماتی، پس از جایگاه و مفهوم علوم قرآنی، جایگاه روششناسی تحقیق در علوم قرآنی است؛ یعنی، در میان روششناسیهای دیگر، روش این علوم چه جایگاهی دارد؟ آیا این بحث همان بحث روششناسی دین یا همان روش تفسیر قرآن است یا همان بحث روششناسی احیای دین؟ به عبارت دیگر، جایگاه این گفتمان کجاست؟ در عرصه علوم به طور عام، شش روش کلان قابل طرح و بررسی است:روششناسی عمومی تحقیق، روششناسی علوم، روششناسی احیای دین، روششناسی تفسیر قرآن، روششناسی علوم اسلامی و روششناسی تحقیق در علوم قرآنی.
تمایز وتشابه روشهای علوم قرآنی یکی از مباحث بنیادین روششناسی علوم، فلسفه تمایز و تشابه روشهاست؛ یعنی، این بحث که سبب اختلاف یا اشتراک روشهای علوم چیست؟ برای مثال چرا در علم فیزیک روش تجربی و در علم فلسفه روش برهانی به کار میرود؟ و اصولا آیا در علوم قرآنی نیز اختلاف و تمایز روشهای معنا دارد، یا اینکه در علت تمایز و تشابه علوم قرآنی اختلافی نیست؟ چنانکه گذشت، ارکان تحقیق علمی در میان مراحل آن، موضوع یا مسألهشناسی، روششناسی و هدف است؛ یعنی، قدم اول در تحقیق علمی، شناخت موضوع یا مسأله است؛ قدم بعدی، جمعآوری اسناد و مدارک با شیوههای ویژه است."