چکیده:
یکی از موضوعات چالشزایی که امروزه دربارهء قرآن مطرح است،امکان فهم قرآن است.نویسنده سعی کرده است به سؤال اصلی مقاله-آیا قرآن برای انسان قابل فهم است؟-با نگاه برون دینی و درون دینی پاسخ دهد.در قسمت نخست،امکان فهم قرآن از چشمانداز معناداری گزارههای دینی مورد بررسی قرار گرفته است.نویسنده پس از ذکر نقدهای متعدد بر نظریه پوزیتیویسم،که گزارههای قرآنی را به واسطهء عدم تحقیقپذیری تجربی،بیمعنا میداند،روش تجربی را تنها یکی از روشهای فهم قرآن دانسته که آن هم محدودترین روش در میان دیگر روشهاست.در قسمت دوم، امکان فهم قرآن از سه زاویهء حداقلی،حد اکثری و میانهرو با استفاده از متون دینی نقد و بررسی شده و دیدگاه میانهرو با استناد به دلایل عقلی،آیات قرآن کریم،روایات ائمهء معصومین علیهم السلام و دلایل تاریخی،تأیید شده است.
خلاصه ماشینی:
"راغب اصفهانی به این طیف در بین اهل سنت اشاره کرده، اندیشهء آنان را چنین بازگو میکند:برای هیچ کس تفسیر قرآن روا نیست،هرچند دانشمندی ادیب و آگاه به علومی مانند فقه، نحو و آثار باشد و تنها درتفسیر باید به روایات پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و صحابهای که شاهد نزول بودهاند نیز تابعینی که از آنان گرفتهاند،اکتفا شود4.
روشن است که اخباریان افراطی مانند: محمد امین استرابادی،شیخ حر عاملی و شیخ محمد حسین کرکی اخباریان میانه مانند:علامه بحرانی،ملا محسن فیض کاشانی و سید نعمت الله جزایری؛در آثار خود با استناد به آیات قرآن کریم و روایات ائمهء معصوم علیهم السلام برای دفاع از نظریهء خود دلایلی را مطرح ساختهاند و در برابر آنان نیز اصولیان به بررسی و پاسخ آن دلایل پرداختهاند4،که دردیدگاه سوم به برخی از پاسخها اشاره خواهیم کرد و در اینجا تنها به ذکر سخنی از استاد مطهری اکتفا میکنیم: «...
3-2-دیدگاه میانهرو این دیدگاه،که دیدگاه بیشتر دانشمندان مسلمان است،برخلاف دو دیدگاه گذشته، نه به عدم امکان فهم همهء قرآن برای انسان قائل است و نه امکان فهم همهء قرآن را در همهء ابعادش برای انسان میپذیرد؛بلکه (1)-هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در واپسین لحظات عمر،قلم و دوات طلبیدند تا وصیت خویش را بنویسند،عمر عبارت«حسبنا کتاب الله»را بر زبان جاری ساخت این سیاست در زمان خلافت عمر شدت یافت به طوری که نه تنها از نقل و انتشار هرگونه روایتی به ویژه روایات تفسیر شدیدا نهی میکرد،بلکه از هرگونه تفسیر دربارهء آیات قرآن جلوگیری می کرد."