چکیده:
طنز آموزنده طنزی است که در آن لطف و حکمت به هم درآمیخته و مشتمل بر معجونی از نیش و نوش به منظور تعالی و هدایت باشد. نمونههایی از طنزهای قرآن به این قرار است: تشبیه صدای بلند به عرعر خر، تشبیه رفتار بلعم باعورا به پارس سگ و.... در این مقاله نکات پیش گفته به تفصیل آمدهاست.
خلاصه ماشینی:
"وی در یکی از آثار خویش با عنوان «التبیان فی علم البیان، المطلع علی اعجاز القرآن» به پیرایش کتاب «دلایل الاعجاز» جرجانی پرداخت و به دقایق معانی آیات و ظرافتهای ویژه هنری و ادبی و بلاغی آن از جمله طنز تمثیلی اشاره کرد(1).
در برخی از تفاسیر آمدهاست که آیه مذکور به افراد منافق مربوط است و یکی از معانی «تولی» نیز والی و حکمران گشتن است؛ بنابراین طبق این تفسیر معنای آیه چنین خواهد بود: اگر منافقان متولی امور جامعه شوند، انواع فساد را به پا کنند و حرث و نسل را نابود میسازند؛ در عین حال خیلی جذاب و دلفریب به نظر میرسند.
شاید بتوان برخی از آیاتی را که در بردارنده کلمه «کمثل» است، حاوی این نوع از ظنز به شمار آورد؛ مانند:مثل الذین حملوا التوراة ثم لمیحملوها کمثل الحمار یحمل اسفارا بئس مثل القوم الذین کذبوا بآیات الله و الله لایهدی القوم الظالمین(10)؛مثل کسانی که [عمل به]تورات بر آنان بار شد[و بدان مکلف شدند]، آنگاه آن را به کار نبستند، همچون مثل خری است که کتابهایی را بر پشت میکشند.
آیات فراوان قرآن در نقل تاریخ امتها و ملل پیشین در حقیقت، خطاب به مردم امروز و آیندهاست؛ برای نمونه: آیه «مثل الذین حملوا التوریة ثم لمیحملوها کمثل الحمار یحمل اسفارا»(11) که پیش از این ذکر شد، در ظاهر در شرح زندگانی یهودیان بیعمل میباشد؛ اما در واقع در قالب «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره» بیان شده و یادآور این نکته است که اگر مسلمانهای معتقد به قرآن هم از معارف و فرهنگ قرآن استفاده نکنند و در عمل پیاده ننمایند، مانند خری هستند که کتابهایی را حمل میکنند."