چکیده:
این مقاله به مطالعه درباره رویکرد «شناخت ـ رفتار درمانگری
اسلامی» و مقایسه آن با رویکرد «شناخت ـ رفتار درمانگری
سنتی» در زمینه علایم پیشگیری و درمان اختلال وسواس فکری
ـ عملی میپردازد. اختلال وسواس فکری ـ عملی (OCD)(3)
یکی از اختلالات اضطرابی است که با تفکر وسواسی، رفتار
اجباری و درجات متفاوت اضطراب مشخص میشود. اولین و
جامعترین مطالعه در مورد این اختلال را ژانه (Johane) در سال
1903 انجام داد و پس از آن، رویکردهای روان تحلیلگری،
زیستشناختی، رفتاری، شناختی و شناختی ـ رفتاری به بررسی
این اختلال پرداختند. در این میان، شناخت ـ رفتار درمانگری بر
پردازشهای شناختی نادرست در شکلگیری و تداوم این اختلال
تأکید کرده، با ایجاد دگرگونی و تغییر نظام شناختی فرد و بهرهگیری
از فنون و اصول شناختی و رفتاری، به درمان این اختلال
میپردازد.(4)
از سوی دیگر، در متون اسلامی به نکات ظریف و کاربردی در
ارتباط با این اختلال برمیخوریم. در این رویکرد، علاوه بر نقش
عوامل فیزیولوژیک و عوامل عاطفی و هیجانی، بر نقش
فرایندهای شناختی و عقلانی تأکید شده است. همچنین
راهبردهای پیشگیرانه و درمانی اسلامی بر تمام جنبههای
درمانی، به ویژه فنون شناختی، رفتاری، معنوی، ارتباطی و دارویی،
تأکید دارند.
مقاله حاضر درصدد مقایسه رویکرد «شناخت ـ رفتار
درمانگری سنتی» با «شناخت ـ رفتار درمانگری اسلامی» برگرفته
از متون و منابع اسلامی در زمینه علایم، محتوا، سببشناسی،
پیشگیری و درمان اختلال وسواس فکری ـ عملی و شناخت وجود
تشابه و تمایز این دو رویکرد در ارتباط با موارد مذکور است.
خلاصه ماشینی:
"در احادیث و روایات، به روشها و فنون شناختی، معنوی، ارتباطی، رفتاری و دارویی برای درمان این اختلال اشاره شده است که برخی از آنها عبارتند از: پرورش عزت فرد مبتلا به وسواس، تشریح کامل وظایف شرعی در مورد افکار و اعمال وسواسی، تکیه به خداوند و توکل به او و استعانت از او، اکتفا به واجبات و ترک مستحبات، مراقبت مستمر از وسواس و کنترل پیوسته افکار و اعمال خود در فرایند درمان، نظارت مشاوری معتبر و متخصص بر اجرای راهبردهای درمانی مذکور، درمان از طریق خوردن انار شیرین، روغن زیتون، خرما، سیب، کندر و سبزیجات، شستوشوی سر با آب سدر، دود کردن اسپند و خضاب و رنگ کردن مو.
آگاهسازی فرد وسواسی از وضع نابهنجار خود و موقعیتی که در ارتباط با خداوند دارد، پرورش عزت نفس و تبیین منافات آن با وسواس و بندگی شیطان، تغییر موقعیت در مورد اعمال وسواسی، پناه بردن به خداوند (توکل به خداوند) و توجه قلبی و زبانی (ذکر خدا و ذکر اهلبیت علیهمالسلام )، اکتفا به واجبات و ترک مستحبات و پرداختن به ضرورتها و پرهیز از اعمال غیرضروری، توجه دادن به الگوها و اسوهها در اعمال دینی و تشریح رفتار معصومان علیهمالسلام ، غرقه سازی در امور معنوی، حساسیت زدایی و زدودن اشکال از ذهن فرد وسواسی، تأکید بر روزهداری و پرهیز از پرخوری و درمانهای دارویی مانند مصرف بعضی از مواد غذایی، به ویژه انار، خرما، سیب و روغن زیتون و انجام اعمالی که موجب موقعیت روانی ویژه و شادابی و آرامش فرد میگردد، مانند خضاب و رنگ کردن مو، بیاعتنایی به شک و تردید و مراقبت مستمر از فرد مبتلا به وسواس و کنترل پیوسته افکار و اعمال وی."