چکیده:
مطالعه و تحلیل انتقادی تئوری سنت تاریخی قرآن در حیطه مسائل فلسفه نظری تاریخ است.هدف مقاله حاضر،بررسی تحلیلی و انتقادی تئوری شهید صدر درباره سنت تاریخی قرآن است.همچنین تبیین ساختارها و قالبها،و صفات و ویژگیهای سنن و قوانین تاریخی قرآن و نیز تحلیل اشکال و چهرههای سنن و قوانین تاریخی،از دیگر اهداف مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"1 نقد و بررسی بر این نظریه شهید صدر و استناد ایشان به آیات فوق،نکتههای زیر،قابل تأمل و دقت نظر است: نکته اول:مدلول آیات فوق از حیث دلالت مطابقی و منطوقی،بیانگر وجود سنتهایی الهی در امتهای پیشین است و توصیه به عبرت و تفکر در این سنن،موجب استنباط انحصار سنت تاریخی از آنها نمیشود؛ نکته دوم:وجود سنت در امتهای پیشین و توصیه قرآن کریم به تفکر و تدبر در آن سنتها هیچ دلالت مطابقی و تضمنی و التزامی بر ثبوت تئوری سنت تاریخی و قوانین تاریخی ندارد؛به عبارتی لازمه وجود سنت در امم پیشین،بیانگر اثبات قانونمندی تاریخ نیست؛ نکته سوم:در استناد به آیات فوق،دلیل اعم از مدعاست و با اثبات سنن در امم پیشین، قانونمندی و قانونمداری تاریخی به اثبات نمیرسد؛ نکته چهارم:از عدم تغییر و تبدل در کلمات الهی،ثبوت سنت تاریخی و قانون تاریخی برای پدیدههای تاریخی استفاده نمیشود،زیرا عدم تغییر در سنن الهی و کلمات الهی،سنتی اعم از سنت تاریخی است؛ نکته پنجم:ادله شهید صدر در استناد به آیات فوق برای اثبات قانونمندی تاریخ در ساختار و قالب مصداقی،تخصصا با موضوع بحث،ارتباطی ندارد.
به عبارتی به تبیین رابطه منطقی سنن الهی،سنن تاریخی و قانونمندی تاریخ نمیپردازد و همه آنها را مترادف و همسان تلقی میکند که در تحلیل آیات مورد مستند ایشان به آنها اشاره شد؛ 3-نظریه تئوری سنتهای تاریخی در قرآن که مدعی اثبات قانونمندی تاریخ از دیدگاه قرآن است به لحاظ استدلال به مدلول مطابقی،تضمنی و منطوقی آیات،و به لحاظ ظهور و نصوص آیات،نظم منطقی لازم و روش منسجمی ندارد؛ 4-بسیاری از آیاتی که شهید صدر با استناد به آنها تئوری سنت تاریخی و قانون تاریخی از دیدگاه قرآن را اثبات میکند،به لحاظ تخصصی و موضوعی از جایگاه بحث و تعلق موضوع،خارج بوده و محل نزاع و بحث را رعایت نکردهاست؛ 5-حتی از دلالت التزامی مفاد آیات و دلالت مفهومی آیات،رابطهای منطقی و علمی برای اثبات قانونمندی تاریخ و قانونمداری و تاریخ مداری تاریخ ارائه نمیکند؛ 6-اشکال عمده دلایل ایشان عدم سنخیت و مطابقت بین دلیل و مدعاست و بسیاری از ادله ایشان در اثبات قانون تاریخی قرآن اعم از مدعاست."