چکیده:
از جمله دانشهای حدیث که نقش مؤثری در فهم روایات دارد، علم درایة الحدیث است.کاربرد درایة الحدیث در لسان روایات و تعاریف دانشمندان سابقهای دراز و طولانی
دارد.این اصطلاح در دورههای مختلف معانی گوناگونی به خود دیده و فاصلهای از فقه
الحدیث تا مصطلح الحدیث را پیموده است.در این مقاله تطور اصطلاح«درایة الحدیث»از
آغاز تا عصر حاضر گزارش شده است.
خلاصه ماشینی:
"»(تهرانی،54/8) بهطوری که ملاحظه میگردد در این تعریف نسبت به شناخت عوارض متون روایات،اشارهای وجود ندارد و موضوع«درایة الحدیث»یکسره به سندشناسی اختصاص یافته است،لکن این تعریف با واقعیت کتابهایی که امروزه در موضوع«درایة الحدیث»یا«مصطلح الحدیث»تألیف شده،کاملا انطباق ندارد، گرچه میتوان بهطور نسبی گرایش«درایة الحدیث»به بحث بیشتر درباره عوارض اسناد را تأیید نمود، (فضلی،13)اما شناخت عوارض متنی بهطور کلی از موضوع علم«درایه»خارج نشده است،لذا شیخ حسین مرعی پس از ذکر چند تعریف از ناحیه متاخران مینویسد:«و من هنا قال الاکثر بان موضوع هذا العلم و هو المتن و السند»(همو،13)و نظیر این قضاوت را نورالدین عتر دارد به این صورت که:«و احسن تعریف لهذا العلم هو تعریف الامام عزالدین بن جماعه حیث قال: (الدرایة)علم بقوانین یعرف بها احوال السند و المتن»(همو،32) ارتباط دو علم«درایه»و«رجال» با توجه به آنچه در تعریف علم«درایه»از نظر شیخ آقابزرگ گذشت،در حال حاضر این علم متکفل سندشناسی است تا متنشناسی.
بههرحال جهت درک ارتباط این دو علم با یکدیگر به بررسی سند یک حدیث پرداخته میشود: محمد بن یحیی العطار عن احمد بن محمد بن عیسی عن ابن ابی عمیر عن الحسن بن محبوب عن داود الرقی عن العبد الصالح قال:«ان الحجة لا تقوم لله علی خلقه الا بامام حتی یعرف»(کلینی،) با مراجعه به کتاب«معجم رجال الحدیث»روشن میشود که راویان حدیث همگی امامی و ثقه هستند(خویی،30/18،296/2،279/14،89/5،123/7 و 124)از طرفی بنا به اطلاعاتی که در همین کتاب در خصوص ارتباطات راویان با یکدیگر دیده میشود و نیز اطلاع از تعداد وسائط حدیث از قرن دوم تا قرن چهارم-که غالبا چهار یا پنج واسطه است،اتصال سند حدیث به دست میآید،لذا با عنایت به تعریف حدیث صحیح در«درایه الحدیث»و مطابق اطلاعات زیر نوع سند صحیح بوده و به دلیل نامشخص بودن نام معصوم(ع)حدیث اصطلاحا «مضمر»است."