چکیده:
علم قرائات یکی از مهمترین موضوعات علوم قرآنی به شمار می رود. در اوائل قرن
چهارم، هفت قرائت به وسیله شیخ القراء بغداد، ابن مجاهد (324-245 ق) رسمیت یافت. از
میان این هفت قرائت، قرائت عاصم کوفی به عنوان مشهورترین قرائت در جهان اسلام
شناخته شد تا آنجا که متن قرآن (سیاهه) نیز در بیشتر کشورهای اسلامی بر اساس قرائت
عاصم و به روایت حفص، اعرابگذاری شد. علیرغم این شهرت با مطالعه و بررسی سیر رواج
قرائات میبینیم در قرن هفتم و هشتم قرائت عاصم به روایت «شعبه» در عراق گسترش
داشته است. گمان می رود تاثیر این جریان تا حدود قرن دهم ادامه داشته است. همزمان
با آغاز حکومت صفویه تلاشهایی در راستای ترویج قرائت راوی دیگر عاصم یعنی «شعبه»
صورت گرفته است. یکی از تفاسیر شیعی آن روزگار یعنی تفسیر «منهج الصادقین» بر اساس
روایت «شعبه» تدوین شده است و همچنین در عصر قاجاریه نیز کتاب «جواهر القرآن»
تالیف می شود که بابی از آن به فرش الحروف روایت «شعبه» اختصاص دارد. در این مقاله
ضمن بحث از قرائت عاصم به روایت «شعبه» و معرفی دو اثر مذکور، به مطالعه تاثیر
روایت «شعبه» در تفسیر «منهج الصادقین»
و بیان علت احتمالی تدوین آن بر اساس روایت «شعبه» میپردازیم. در پایان ضمن
بررسی سند قرائی سلطان القراء، این فرضیه مطرح می شود که سبب اهتمام وی به بیان
فرش الحروف «شعبه»، آن است که سند وی با 20 واسطه به «شعبه»، منتهی می شود.
خلاصه ماشینی:
"علیرغم این شهرت با مطالعه و بررسی سیر رواج قرائات میبینیم در قرن هفتم و هشتم قرائت عاصم به روایت «شعبه» در عراق گسترش داشته است.
یکی از تفاسیر شیعی آن روزگار یعنی تفسیر «منهج الصادقین» بر اساس روایت «شعبه» تدوین شده است و همچنین در عصر قاجاریه نیز کتاب «جواهر القرآن» تالیف می شود که بابی از آن به فرش الحروف روایت «شعبه» اختصاص دارد.
اما با تتبع در آثار گذشتگان و محققان بیطرف و منصف و با توجه به آنچه که از عاصم و ابوعبدالرحمن سلمی نقل شده است به این نتیجه میرسیم که عرضه قرائت ایشان، بر حضرت علی علیهالسلام و احتمالا بر عبداللهبن مسعود بوده و ذکر نام عثمان به عنوان یک سند تشریفاتی است.
شاگردان عاصم با توجه به اینکه عاصم، امام قرائت و پیشتاز مکتب کوفه در امر قرائت بوده است، شاگردان زیادی در محضر وی به عرضه و تعلم قرائت اشتغال داشته اند که در اینجا به جمعی از مهمترین ایشان اشاره می نماییم: 1- ابوبکر شعبة بن عیاش (ت193ق) 2- ابوعمرو حفص بن سلیمان بن المغیرة (ت180).
اما در این که چرا مؤلف جواهرالقرآن تلاش در ترویج و معرفی روایت «شعبه» از عاصم داشته است و به همین دلیل مفرده «عاصم» را از طریق «شعبه» در جدولی تنظیم نموده است، به این دلیل میتوان تمسک نمود که سند قرائت متصل به نبی اکرم(ص) داشته است (البته در ایران).
نکته مهم این است که با مطالعه و رؤیت سند وی روشن میشود که در سلسله مشایخ وی «شعبة بن عیاش»، راوی عاصم وجود دارد که روایت او از طریق «یحیی بن آدم» نقل شده است."