چکیده:
از روزی که قرآن توسط رسول خدا (ص) برای هدایت خلق به سوی خدا قرائت شد، پیامبر آن
را به عنوان معجزه ابدی خود معرفی کرد و از مخالفان خود خواست که اگر در پیامبری او
شک دارند همانند آن را بیاورند. در این دعوتگاه از آنان خواست اگر شک دارند که این
کلام خداوند است همانند آن را بیاورند که به عنوان نمونه از این آیه میتوان نام
برد:
﴿ام یقولون تقوله بل لایؤمنون فلیأتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین[1]﴾
آیا میگویند قرآن را از پیش خود بافته است و باورش نمیکنند. اگر راست میگویند
سخنی مانند آن بیاورند.
وگاه از آنان خواست اگر از آوردن مثل آن ناتوانند حداقل ده سوره مثل آن بیاورند.؛
به عنوان نمونه میتوان از این آیه نام برد:
﴿ام یقولون افتراه قل فأتوا بعشر سور مثله مفتریات و ادعوا من استطعتم من دونالله
ان کنتم صادقین فان لم یستجیبوا لکم فاعلمو انما انزل بعلم الله[2]﴾
آیا میگویند این قرآن را از خود بافته و به خدا نسبت داده است. بگو: اگر راست
میگویید شما هم ده سورة به هم بافتة مانند آن بیاورید و غیر از خدا هر که را
بخواهید میتوانید بیاری بطلبید. چنانچه دعوت شما را نپذیرند بدانید فقط به علم خدا
نازل شده است.
وگاه از آنان خواست که اگر این کار را هم نمیتوانند انجام دهند دست کم یک سوره مثل
قرآن بیاورند؛ به عنوان نمونه از این آیه میتوان نام برد:﴿ ام یقولون افتراه قل فأتوا بسوره مثله و ادعوا من استطعتم من دون
الله ان کنتم صادقین[3]﴾
آیا میگویند: به دروغ آن را به خدا نسبت میدهد. بگو: اگر راست میگویید غیر از
خدا هر کس را میتوانید بخوانید و یک سوره همانند آن بیاورید.
وقتی خداوند این فراخوان سه مرحلهای را انجام داد و کسی به این دعوت پاسخ مثبت
نداد، چنین اعلام کرد:
﴿قل لئن اجتمعت الانس و الجن علی ان یأتوا بمثل هذا القرآن لا یأتون بمثله ولوکان
بعضهم لبعض ظهیرا[4]﴾
بگو اگرجن و انس گرد آیند که مانند این قرآن را بیاورند هرگز نتوانند نظیرش را
بیاورند، هر چند که یکدیگر را یاری دهند.
از طرفی مسلمانان به رغم همه اختلافات فرقهای، در این مسأله وحدت نظر دارند که
قرآن وحی است؛ چنان که خداوند در آیات متعدد به این حقیقت اشاره میکند که به عنوان
نمونه میتوان از این آیه یاد کرد:
﴿افلا یتدبرون القرآن و لو کان من عند غیرالله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا[5]﴾
آیا به قرآن نمیاندیشند که اگر از سوی غیر خدا بود اختلاف بسیاری در آن مییافتند.
همچنین بر این باورند که هیچگونه تغییری از طرف پیامبر در ماهیت قرآن انجام
نگرفته است و خداوند نیز بر عدم تغییر و تبدیل قرآن از طرف پیامبر تأکید دارد که به
عنوان نمونه میتوان از این آیه نام برد:
﴿قالالذین لایرجون لقاءنا ائت بقرآن غیر هذا او بدله قل ما یکون لی ان ابدله من
تلقاء نفسی ان اتبع الا ما یوحی الی[6]﴾
نا امیدان به دیدار ما خواهند گفت: قرآنی غیر از این بیاور و یا آن را دگرگون کن،
بگو: من حق ندارم آن را از پیش خود تغییر دهم، از هیچ چیز پیروی نمیکنم مگر آنچه
بر من وحی میشود.
از آنجا که قرآن آخرین کلام الهی برای هدایت بشر است باید تا پایان جهان اصالت خود
را حفظ کند و از هر نوع تغییر و تبدیل محفوظ بماند. از این رو خداوند برای اطمینان
مردم به سلامت قرآن از دستبرد نا اهلان، حفاظت آن را تضمین کرده، به صراحت اعلام
میکند:
﴿انا نحن نزلنا الذکر وانا له لحافظون [7]﴾
ما قرآن را نازل کردیم و خود از آن حفاظت میکنیم. و از طرف دیگر، از ابتدای
بعثت رسول خدا (ص) مبارزه با قرآن سرلوحة کار مخالفان اسلام و رسول خدا
(ص) قرار داشته است؛ زیرا آنان میدانستند که سنگ بنای اسلام و دعوت رسول خدا (ص)
قرآن است و اگر کوچکترین خلل یا شبههای به آن راه یابد و موجب سستی این سنگ زیرین
گردد اساس دعوت رسول خدا (ص) و دین اسلام را با مشکل مواجه خواهد کرد. گرچه عرب
جاهلی درصدد این برآمده بود که با آوردن کلامی فصیح و بلیغ به مبارزه با قرآن
برخیزد و آن را از اعتبار بیندازد و شکست خورده بود، ولی نه دشمنان اسلام منحصر به
عرب جاهلی بوده و هستند و نه روش مبارزه با قرآن منحصر در آوردن کلامی فصیح و بلیغ
میباشد. بر این اساس میبینیم در طول تاریخ، دشمنان اسلام روشهای گوناگونی را برای
مبارزه با اسلام انتخاب کردهاند و هر روز به گونهای احکام مسلم اسلام، قرآن،
پیامبری، امامت، عصمت و... را مورد شک و تردید قرار داده و تلاش میکنند آن را از
قداست انداخته، آن را دستاوردی بشری جلوه دهند. از جمله میتوان از تلاشهای
مرموزانه برخی از خاورشناسان یاد کرد که سعی کردهاند با توجه به اختلاف قراءات
قرآن نظراتی ارائه دهند که قرآن را محصول اندیشة مسلمانان بدانند و آن را از اعتبار
ساقط کنند. این مقاله، درصدد بررسی تلاش یکی از افراد یاد شده است.
خلاصه ماشینی:
"[37] آنچه تاکنون بیان شد، علل اختلاف قراءات در اندیشه دانشمندان اسلامی بود که بر اساس نقل و اسناد استوار است و در عین حال حقیقت قرآن را جدای از این قراءات میدانند؛ زیرا قرآنیت قرآن به اتفاق تمام مسلمانان تنها با نقل متواتر ثابت میشود،[38] در حالی که هیچ یک از قراءات حتی قراءات سبعه متواتر نیست،[39] ولی عدهای از خاور شناسان علت اختلاف قرائت قرآن را به عوامل دیگری نسبت دادهاند که برای روشن شدن آراء آنان به چند بحث نیاز داریم.
[108] بر اساس حدیث «انزل القرآن علی سبعه احرف لکل حرف ظهر و بطن»[109] اختلاف قراءات مسأله ای بسیار روشن است که قبل از رسم الخط عثمانی وجود داشته است و تعجب از گلدزیهر است که مدعی است که رسول خدا (ص) بر خلاف مشهور قرائت کرده است[110] و نیز مدعی است که عامل بسیاری از این اختلافات، رسم الخط عثمانی است![111] 5- اگر رسمالخط عامل اختلاف قرائت باشد این کار میتواند وجوه مختلف و زیادی را در قرائت به وجود آورد، در حالیکه قرارءاتی که فعلا ما از آنها اطلاع داریم و دانشمندان، کتابهای متعددی دربارة آنها نگاشتهاند، محدود است و همه آنها به نقل و روایت متکی است نه برطرز کتابت و رسم الخط قرآن."