چکیده:
هدف این مقاله بررسی سبکهای تفکر دانشآموزان و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی، جنسیت
و سن آنان از دید روانشناسی اجتماعی است. اطلاعات مورد نیاز از میان 602 نفر
دانشآموز (286 دختر و 316 پسر) سال دوم و سوم دبیرستانی شهرهای استان فارس با روش
نمونهگیری تصادفی طبقهای – خوشهای چند مرحلهای و با مقیاس سبک تفکر استرنبرگ
(1997) گردآوری شده است. کمترین همبستگی میان گویههای ابزار 34/0 و مقدار آلفای
طیفها 66/0 مبین معتبر بودن ابزار بوده است. دادههای پژوهش با بهرهگیری از روشهای
آمار توصیفی، آزمون t، ضریب همبستگی پیرسون (در آزمون تفاوتها و همبستگیها) و
رگرسیون چند متغیری مدل مرحلهای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافتههای
پژوهش نشان داده است:
1. دانشآموزان مورد بررسی غالبا از نظر گرایشی محافظهکار، از نظر تفکر عملکردی،
اغلب تابع و مجری دستورات و از نظر سطح، کلاننگر بودهاند.2. ارتباط سبک تفکرکلی دانشآموزان با پیشرفت تحصیلی و سن، معنادار نبوده اما با
جنسیت رابطهای معنادار داشته است. نمرات سبک تفکر دختران بیش از نمرات سبک تفکر
پسران بوده (T=2.193, p = 0.029) اما پسران کلینگرتر، محافظهکارتر و قانونگذارتر
از دختران بودهاند.
3. در مجموع دانشآموزان دارای گرایش آزادیخواهانه، پیشرفت تحصیلی بیشتری
داشتهاند. این نتیجهگیری در مورد پسران صادقبوده اما دربارة دختران مصداق
نداشته است. همچنین پسرانی که در بعد عملکرد، تفکری تحلیلیتر (قضاییتر) داشتهاند
در درس موفقتر بودهاند . این امر در مورد دختران صادق نبوده است.
4. سبک تفکر کلی و ابعاد آن، با پیشرفت تحصیلی دختران همبستگی معنادار نداشته است.
قویترین تبیین کنندة پیشرفت تحصیلی دختران، سن آنان به گونة منفی بوده است.
5. دانشآموزانی که سن بیشتری داشتهاند، افت تحصیلی آنها بیشتر بوده است . همچنین
با افزایش سن، بر روحیه و تفکر اجرایی (اطاعت پذیری)و گرایش به محافظهکاری آنها
افزوده شده است. نکتة قابل توجه اینکه در بعد عمل، با افزایش سن، پسران
تحلیلگرتر(قضاییتر) (r =.128, p = 0.024) اما دختران اجراییتر (مطیعتر)
بودهاند.
6. عوامل سن، تفکر آزادیخواهانه وجنسیت به ترتیب در پیشبینی وضعیت تحصیلی کل
دانشآموزان تأثیر اساسی داشته است R=.221, R2=.049, n=558, Ad R2=) .044). بدین
ترتیب دانشآموزانی که جوانتر و در سن آموزشی بودهاند، گرایشی آزادیخواهانهتر
داشته و دختر بودهاند، پیشرفت تحصیلی بیشتری داشتهاند.
7. در پیشبینی پیشرفت تحصیلی پسران، سبک تفکر آزادیخواهانه و سن، به ترتیب تأثیر
اساسی داشته است و درمجموع با داشتن 27 درصد همبستگی توانستهاند در حدود 7 درصد از
واریانس پیشرفت تحصیلی پسران را تبیین کنند (R=.265, R2 = .070 , n =300, Ad R2 =
.064).
خلاصه ماشینی:
"همچنین تفاوتهای میان سبکهای تفکر قانونگرا، کلیگرا و قضایی دانشآموزان دختر و پسر معنادار بوده و سبک تفکر اجرایی، همبستگی مثبت معنادار با پیشرفت تحصیلی داشته است.
این کار با بررسی نحوة توزیع هر یک از سبکهای تفکر هفتگانة مورد بررسی یعنی قانونگذار، مجری و قضایی (بعد عملکرد)، کلینگر و جزئینگر (از نظر سطح)، آزاد منش و محافظهکار (از نظر نگرش) و همچنین سن و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دبیرستانی انجام گرفته است.
در جدول شمارة4 که نتایج آزمونهای مربوط به روابط میان سبکهای تفکر و وضعیت تحصیلی همة دانشآموزان پسر و دختر مورد مطالعه آمده است، میان سبک تفکر کلی با معدل همبستگی معنادار وجود نداشته است و فرضیة مبنی بر «وجود رابطه بین سبک تفکر کلی و معدل» با سطح اطمینان بالا، اما بسیار کم بوده است .
5. رابطة جنسیت با سبک تفکر و وضعیت تحصیلی در پاسخ به این پرسش که "آیا وضعیت تحصیلی و همچنین سبکهای تفکر دختران و پسران مورد مطالعه، متفاوت با یکدیگرند؟" نتایج حاکی از آن بوده که از نه فرضیه فرعی طبقهبندی شده، پنج مورد آن تأیید شده (وجود تفاوت معنادار میان معدل، تفکرهای قانونگذاری، کلنگری، محافظهکاری و سرانجام سبک تفکر کلی با توجه به جنسیت) و بقیه تأیید نشدهاند.
بررسی رابطه میان سن و جنس با پیشرفت تحصیلی و همچنین ارتباط آنها با انواع سبکهای تفکر دانشآموزان مزبور از اهداف فرعی این تحقیق بوده است."