چکیده:
نوشتار حاضر تحت عناوین چهارگانهی زیر سامان یافته است:
الف) تعریف مفاهیم: در ابتدای بحث مفاهیم «تربیت»، «سیاست» و «تربیت سیاسی» به اجمال تبیین گردیدهاند.
ب) رابطهی تربیت با سیاست: در این بخش موضوع مورد بحث به حسب نوع تأثیر تربیت به عنوان متغیر مستقل بر سیاست به عنوان
متغیر وابسته یا بالعکس تأثیر سیاست بر تربیت، مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از نتایج بحث توجه به فرهنگ سیاسی و شیوهی تربیت
سیاسی است، بهطوری که به جای سیاستزدگی و سیاستگریزی، افراد در سیاست دخالت و یا نظارت آگاهانه داشته و به سیاست در کنار
عوامل دیگر سهم متعادل دهند و حضور و مشارکت در سیاست به صورت نهادینه صورت پذیرد. از دیگر نتایج بحث این است که گرچه
حکومتهای استبدادی از حکومتهای مردم سالاری نسبت به تربیت جامعه حساسترند ولی به هر شکل همواره دولتها بر تربیتسیاسی
جامعه مؤثرند.
ج) عوامل تربیت سیاسی: در این قسمت سه عامل مهم و موثر بر تربیت سیاسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند: 1ـ خانواده، 2ـ
نهادهای جامعه مدنی، 3ـ عوامل سیاسی؛ سپس در قالب ملیتأثیر آحاد جامعه بر نهادهای مدنی و سیاسی ترسیم گردیده است.
د) تربیت سیاسی و دین: در این قسمت با مراجعه به نصوص دینی و سیرهی معصومین علیهمالسلام بر نکاتی از جمله موارد زیر تأکید گردیده
است:
1ـ در تربیت دینی، قدرت، مطلقا ممدوح و یا مذموم نیست؛
2ـ در سنت معصومین علیهمالسلام دین و سیاست باهم تلازم دارند؛
3ـ در سیرهی علوی مردم عزیزند و نسبت به دولتمردان سختگیری اعمال میشود؛
4ـ در تربیت دینی، اخلاق و سیاست با هم مرتبط اند.
خلاصه ماشینی:
"سوم آن که خودپسندی اگر در مورد صفت معنوی و یا رفتاری عبادی باشد،این تصور را در خودپسند ایجاد میکند که بر خدا حقی دارد و بنابراین غرور نفسانی او را فرا میگیرد و خود را از عذاب الهی ایمن تلقی میکند و مقامی بالا،ولی غیر واقعی،برای خود در پیشگاه پروردگار،توهم مینماید و اگر عجب و خودپسندی در مورد علم،رأی و عقل باشد باعث میشود به فکر و رفتار خویش،بیجا تکیه کند و حاضر نشود با دیگری به مشورت بپردازد و یا سؤال کند و از راهنماییهای دیگران بهرهمند گردد و به این وسیله زمینه پذیرش در او وجود نخواهد داشت تا تعلیم و تربیت معلم اخلاق و مربی الهی،در او کار ساز باشد.
محقق نراقی بر اساس روایات زیادی که در مذمت و عوارض پرخوری وارد شده است و نیز به تجربه برای وی به اثبات رسیده است،تأثیر منفی آن را به صورت زیر تبیین میکند: فردی که پرخوری میکند،ابتدا درکش نسبت به حقایق محدود میشود و فکرش خوب کار نمیکند،اهتمام به تحصیل را از دست میدهد و به ویژه آنچه باید با دل بیابد نمیتواند بیابد و از اسرار ملکوت که قلب دریافت میکند،محروم میماند.
2-شهوترانی جنسی از جمله مواردی که محقق نراقی آن را از موانع رفتاری در امر تعلیم و تربیت به حساب میآورد،افراط در شهوت جنسی است؛زیرا افراط در شهوت جنسی همت فرد را به تمتع از زنان محدود میسازد و از توجه کافی به راهنماییهای عقل و شرع باز میدارد و حتی چه بسا عقل را به خدمت خود در آورد و همه تدبیرهای عقلی را برای شهوترانی به کار گیرد و به این وسیله به رفتارهای ناپسند دیگر اخلاقی روی آورد و زمینه شقاوت خویش را فراهم سازد."