چکیده:
آنچه در این مقاله دنبال میکنیم، یافتن پاسخ این سؤال است که آیا میتوان از دیدگاه قرآن کریم یک نگرش علمی را در خصوص موضوع یا پدیدهی "فرهنگ" اختیار کرد؟ در این زمینه آیاتی را از قرآن کریم برگزیدهایم و به عنوان اصول مفروض جهت مطالعهی علمی فرهنگ در جوامع انسانی در نظر گرفتهایم و معتقدیم که با این اصول میتوان به درستی به مطالعهی فرهنگ و نیز ارزشها و هنجارهای عالی جامعهی سالم پرداخت. گفتنی است که نویسندهی این مقاله هیچگاه خود را در مقام یک مفسر قرآن نمیبیند و نیز هیچگونه ادعایی ندارد. اما تنها به جهت این که انسان حق دارد برای رفع شبهات و محدودیت و فقر اطلاعات خویش عمل نموده و آموزههای علم اجتماعی و فرهنگی را با تعالیم و نگرشهای قرآنی و معرفتشناسی دینی به نحو منطقی درآمیزد و به کار برد، سعی خود را به زبان این مقاله اظهار نموده است.
خلاصه ماشینی:
"این کلام ضمن آن که میدان گستردهای را برای بررسی انسان و بهدست آوردن شناخت از نشانههای آفرینش خداوند باز میکند، در عین حال تأکید مینماید که اهل معرفت ایمانی نباید دچار تقلید کورکورانه، نیاکانپرستی، سنگفکری و خود برتربینیهای فکری و فرهنگی شده و پیوسته در حال جستجوی نور حقیقت که همانا تجلی حضرت دوست در عالم است، به سر برند.
ارزشها و هنجارهای فرهنگی در قرآن اگر این قول مردم شناسان و جامعهشناسان را در معرفی فرهنگ تصدیق کنیم که میگویند: فرهنگ عبارت از مجموعهی ارزشها و هنجارهایی است که یک قوم یا گروه و اجتماع میپذیرد و آن را مبنای جهتگیری، تنظیم و انسجام و سازماندهی و نسق دادن به رفتار خود قرار میدهد،(10) به نظر نگارنده خداوند حکیم در قرآن کریم همواره یک سری ارزشها (معناها و الگوهای پسندیدهای برای رفتار) را برای مخاطبان خود و اهل ایمان ابلاغ نموده و متذکر میشود، زیرا عنایت و هدایت خداوند عزیز آن است که مخلوق منتخب خویش را که توفیق خواندن و فکر کردن در آیات و کلمات قرآن را به او داده است، بدان سو بکشاند که در یک فضای مشخص و شاکله یافته و سازماندهی شدهای از رفتارها به توسط جا افتادن و درونی شدن (To Intern) ارزشها و هنجارهای فرهنگی ابلاغ شدهی انبیاء و اولیای خدا قرار گیرد و در نتیجه به سمت یک نوع جامعهی سالم و توانگر خدایی که میتواند تبدیل به یک جامعهی الگو و اسوه بشود، به پیش برود."