چکیده:
کتاب الادبالعربی وتاریخه حتی نهایةالعصرالاموی تألیف آقای دکتر محمدعلی آذرشب،
درحقیقت دروه فشردهای از تاریخ ادبیات دوران قبل و بعد از اسلام تا پایان دوران بنیامیه است که
درآن، آداب و رسوم قوم عرب و ارتباط آنان با اقوام دیگر جهان، هنچنین ادبیات آن عصر (شامل
شعر و نثر) و آثار شعرای مشهوری همچون اصحاب معلقات و شعرای صعالیک بررسی و
نمونههایی از اشعار آنان ارائه شده است. درباره نقش اسلام ــ که همانا قرآن و سخنان پیامبر اکرم
(ص) بوده است ــ در احیا و گسترش زبان و ادبیات عربی نیز مطالبی دارد؛ و اینکه چگونه با
گسترش جغرافیایی سرزمین مسلمانان، زبان و ادبیات عربی با هم گسترش یافت.
درخصوص تأثیر سخنان مولای متقیان (نهجالبلاغه) در نگارش و نویسندگی، مطالبی از نویسندگان
مشهوری همچون ابنابیالحدید و محمدعبده نقل شده است. پس از آن، دوران حکومت بنیامیه و
جامعه آن دوران ازنظر علمی و فرهنگی به ارزیابی گذارده شده و در مورد نقش امامان شیعه در این
نهضت مطالبی ارائه و به مراکز علمی آن دوران اشاره شده است. آنگاه ویژگیهای ادبیات این عصر
(شامل شعر و نثر) برشمرده شده؛ که یکی از آن ویژگیها، موضعگیری شعرای شیعه دربرابر دستگاه
حکومت بنیامیه و طرفداری از اهل بیت عصمت و طهارت ــ علیهمالسلام ــ است. درخصوص
حرکتهای انقلابی برضد حاکمان زمان هم مطالبی بمیان آمده، هنچنین شعرای عرب زبان ایرانینژاد
اشاره شده است. موضوع نثر (شامل خطبهها و نامهها) نیز از دیگر مطالب کتاب است که در این
زمینه، به خطبههای امام حسین(ع)، حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) اشاراتی شده است.
نویسنده کتاب در پایان درباره ادبیات دیوانی ــ که همانا مرکز سجلات و محاسبات عصر حکومت
بنیامیه است ــ مطالبی عنوان کرده است.
خلاصه ماشینی:
"چکیده: کتاب الادبالعربی وتاریخه حتی نهایةالعصرالاموی تألیف آقای دکتر محمدعلی آذرشب، درحقیقت دروه فشردهای از تاریخ ادبیات دوران قبل و بعد از اسلام تا پایان دوران بنیامیه است که درآن، آداب و رسوم قوم عرب و ارتباط آنان با اقوام دیگر جهان، هنچنین ادبیات آن عصر (شامل شعر و نثر) و آثار شعرای مشهوری همچون اصحاب معلقات و شعرای صعالیک بررسی و نمونههایی از اشعار آنان ارائه شده است.
7. مؤلف در بحث «نثر در دوران بنیامیه»، فقط برخی از خطبهها و بیانات اهل بیت ــ علیهمالسلام ــ را بررسی کرده است؛ حال آنکه در این دوران، سخنوران یا نویسندگان دیگری نیز بودند که مورخان و تاریخادبنویسان از آنان نام بردهاند؛ از جمله عمروبن سعید که معاویه هنگامی که فرزند خود ــ یزید ــ را به جانشینی خود معرفی کرد، و او از اوامر مولای خود اطاعت کرد.
نویسنده در مقدمه کتاب اشاره میکند که یکی از اهداف نگارش این اثر، معرفی نقش اهل بیت (علیهمالسلام) در ادبیات عربی است؛ اما بنظر میرسد که در طول کتاب چنانکه باید و شاید به این مطلب توجه نشده و فقط به ذکر چند تن از شعرای شیعه و نیز مطالبی در معرفی کتاب نهجالبلاغهی مولای متقیان (علیهالسلام) اکتفا شده است؛ درحالیکه در این دوران، بویژه دو پیشوای معظم شیعیان، امام محمد باقر و امام جعفر صادق ______________________________ 1.
سید حمیری و عبدی کوفی، از شعرای اهل بیت ــ علیهماالسلام ــ بشمار میروند؛ لیکن قسمت اعظم روزگار خویش را در دوران بنیعباس گذراندند و در کتاب مطلبی درباره موضعگیری آنان در برابر بنیامیه بچشم نمیخورد، علاوه بر این مؤلف تاریخ تولد و نیز تاریخ وفات این دو تن را ذکر نکرده است."